Texnologik innovatsiyalar odatda muammoni hal qilish, imkoniyatlar yaratish va yangi iqtisodiy yo‘llarni ochish uchun xizmat qiladi. Ammo ba’zida, ulkan va’dalar, kam nazorat va real bozor sharoitlari uyg’unlashganda, innovatsiyalar halokatli xatolarga olib keladi. Proptech startapi Landa bilan sodir bo‘lgan voqea buning yaqqol misolidir.
$5 bilan ko‘chmas mulk investoriga aylanish
Landa 2019 yilda oddiy amerikaliklarga ko‘chmas mulkka sarmoya kiritishni osonlashtirish niyatida tashkil etildi. 2022-yilda ommaga taqdim etilganida, u 33 million dollarlik moliyalashtirishni jalb qilgan va foydalanuvchilarga atigi $5 bilan real estate aksiyalarini sotib olish imkoniyatini bergan. Platforma bu jarayonni ilova orqali soddalashtirib, real vaqtda mulklar holatini ko‘rsatadigan interfeys bilan maqtangan edi.
Haqiqat: Tizim ishdan chiqdi, foydalanuvchilar mablag‘laridan ajraldi
2024-yil oxiridan boshlab, foydalanuvchilar dividendlardan mahrum bo‘la boshladi, ilova ishlamay qoldi, hatto sarmoyalarni qaytarib olish ham imkonsiz bo‘lib qoldi. Noyabr oyida Landa ustidan kredit beruvchilar Viola Credit va L Finance tomonidan 35 million dollarlik kredit bo‘yicha “bir necha bor majburiyatni bajarmaganlik” sababli sudga berildi. Ular kompaniyani moliyaviy beparvolikda, soliq to‘lovlarini o‘z vaqtida bajarmaslikda va hatto ijara pullarini to‘plamaslikda aybladilar.
Nazoratsiz texnologiya va sun’iy ishonch
Pivot nuqtasi shundan iboratki: Landa singari startaplar, o‘zlarini moliyaviy inkluzivlik bayrog‘i ostida taqdim etsalar-da, real boshqaruv va ishonch mexanizmlarisiz ular ishonchli tizim bo‘la olmaydi. Bu holat ko‘plab muhim darslarni taqdim etadi:
- Foydalanuvchi mablag‘larini boshqarish — bu ishonchdir. Sarmoya ilovalari eng kamida bank darajasidagi ishonchni ta’minlay olishi kerak. Ularning muomala qilish shaffofligi va krizislarda aloqada bo‘lishi hal qiluvchi omil.
- Sun’iy intellekt yoki proptech bo‘lsin, tizimlar javobgar bo‘lishi lozim. Agentik tizimlar, hatto passiv investitsiya vositalari ham foydalanuvchiga ta’sir ko‘rsatadigan qarorlar qabul qiladi. Ularda xatolik sodir bo‘lsa, oqibatlar moliyaviy inqirozga olib keladi.
- Murakkab moliyaviy texnologiyalar nazorat ostida bo‘lishi kerak. Fractional investing modelining tarqalishi moliyaviy regulyatorlar tomonidan yanada chuqurroq nazoratni talab qiladi. Ayniqsa, ko‘pchilik ishtirokchilar ilgari hech qachon investitsiya qilmagan bo‘lsa.
Landa yolg‘iz emas
Landa yolg‘iz qulagan proptech emas. Fintor va Nada singari kompaniyalar ham o‘z yo‘nalishlarini o‘zgartirib yubordi yoki butunlay yangi xizmatlarga o‘tdi. Arrived esa hozircha omon qolgandek ko‘rinmoqda va dividendlar to‘lashni davom ettirmoqda. Demak, model ishlashi mumkin, ammo bu — kuchli boshqaruv, sodiq investorlar va puxta rejalashtirishni talab etadi.
Va’da bilan bozorni ochib bo‘lmayd
Landa holati bizga yana bir bor eslatadi — texnologik va’dalar jozibador bo‘lishi mumkin, lekin tizimlar barqarorlik, javobgarlik va ishonch asosida qurilmasa, investorlar va iste’molchilar jabrlanuvchiga aylanadi. Real estate investitsiyalarida “demokratlashtirish” haqiqatga aylanishi mumkin, biroq bu jarayon uchun jiddiy texnologik yondashuv va qat’iy boshqaruv zarur.
Fikr bildirish