2025-yilda milliarderlar sinfi nafaqat ko‘paydi, balki kuch tushunchasini butunlay o‘zgartirdi. Forbes’ning 39-yillik “Jahon milliarderlar ro‘yxati” tarixiy bosqichni e’lon qildi: ilk bor dunyo bo‘ylab milliarderlar soni 3 000 dan oshdi. Ularning umumiy boyligi 16,1 trillion AQSh dollariga yetgan bo‘lib, bu raqam Yer yuzidagi barcha mamlakatlar yalpi ichki mahsulotidan (YaIM) kattaroq, AQSh va Xitoydan tashqari. Bu shunchaki statistik ma’lumot emas, boylik qanday qilib siyosat, sanoat va global ta’sir doirasini shakllantirayotganini ko‘rsatayotganini ko‘rsatuvchi faktdir.
Milliarderlardan tashkil topgan hukumat
Bu ta’sir ayniqsa Amerika Qo‘shma Shtatlarida yaqqol ko‘zga tashlanadi. 2025-yil yanvar oyida Donald Tramp yana prezidentlikka qaytdi va uning ma’muriyati Amerika tarixidagi eng ko‘p milliarder jamlangan rahbariyat deb atalmoqda. Uning jamoasida kamida o‘n nafar milliarder yoki milliarder juftliklari bor. Trampning eng yaqin maslahatchisi – dunyoning eng boy odami Ilon Maskdir. Meta asoschisi Mark Tsukerberg va fransuz boyvachchasi Bernar Arno kabi texnologiya va hashamat imperiyalari egalari ochiqchasiga Tramp qarashlarini qo‘llab-quvvatlamoqda. Ularning bu yondashuvi shunchaki siyosiy tarafkashlik emas – bu zamonaviy dunyoda iqtisodiy qudrat bilan siyosiy hokimiyat o‘rtasidagi chuqur ittifoqqa ishora qiladi.
Milliarderlar sonining keskin o‘sishi
2025-yilgi ro‘yxatga kamida 1 milliard dollarga teng boyligi bor 3 028 nafar shaxs kiritildi. Bu o‘tgan yilga nisbatan 247 nafarga ko‘p. Bu tarixda ilk bor dunyo bo‘yicha milliarderlar soni 3 000 dan oshgan yil bo‘ldi. Ularning umumiy boyligi 2 trillion dollarga ko‘payib, rekord darajadagi 16,1 trillion dollarga yetdi. Bu o‘sish aksiyadorlik bozorining kuchli ko‘tarilishi, sun’iy intellekt va kosmik texnologiyalarning tez rivojlanishi hamda kripto va ommaviy axborot vositalari kabi muqobil sohalarga faol investitsiyalar bilan izohlanadi. Hozirgi kunda o‘rtacha milliarderning boyligi 5,3 milliard dollarni tashkil qilmoqda – bu o‘tgan yilga qaraganda 200 million dollarga ko‘p. Bu holat eng boy qatlamdagi boylik naqadar tez sur’atda o‘sayotganini ko‘rsatadi.
Ilon Mask taxtga qaytdi
Boylik to‘lqinining markazida Ilon Mask turibdi – u samarali o‘tgan bir yil natijasida yana dunyoning eng boy odami unvonini qaytarib oldi. Uning sof boyligi hozirda taxminan 342 milliard dollarni tashkil qilmoqda – raqamlar atigi 12 oy ichida 147 milliard dollarga oshdi. Bunday sakrashga SpaceX kompaniyasining tez sur’atlarda baholanayotgan qiymati va uning sun’iy intellekt sohasi kompaniyasi xAI’ning ijtimoiy tarmoq platformasi X bilan yaqinda birlashgani turtki bo‘ldi. Tesla siyosiy bosim, ishchilar noroziliklari va fond bozori bosimiga duch kelayotgan bo‘lsa-da, uning aksiyalari o‘tgan yilga qaraganda baribir yuqoriroq. Mask hozirda ikkinchi o‘rindagi Meta bosh direktori Mark Tsukerbergdan 126 milliard dollarga boyroq – Tsukerberg ilk bor 2-o‘ringa ko‘tarilib, 216 milliard dollar boylikka ega bo‘ldi. Amazon asoschisi Jeff Bezos 215 milliard dollar bilan uchinchi o‘rinda, Oracle asoschisi Larri Ellison esa 192 milliard dollar bilan to‘rtinchi o‘rinda turibdi. LVMH aksiyalarining pasayishi sababli fransuz milliarder Bernar Arno 178 milliard dollar bilan beshinchi o‘ringa tushib qoldi – bu 2017-yildan beri uning eng past natijasi hisoblanadi.
Boylik geografiyasi
Qo‘shma Shtatlar hali ham milliarderlar xaritasida yetakchilik qilmoqda – ro‘yxatda rekord darajadagi 902 nafar amerikalik bor. Xitoy (Gonkongni ham qo‘shib hisoblaganda) 516 nafar milliarder bilan ikkinchi o‘rinda qolmoqda, Hindiston esa 205 nafar milliarder bilan uchinchi o‘rinni egallagan. Ro‘yxatdagi odamlarning yarmi aynan shu uch mamlakatdan. Biroq boylik butun dunyo bo‘ylab kengayib bormoqda. Bu yil Albaniya o‘zining birinchi milliarderini yetishtirdi, Saudiya Arabistoni esa yetti yillik tanaffusdan so‘ng 15 nafar milliarder bilan yana ro‘yxatga qaytdi. Forbes 2018-yilda hukumat tomonidan o‘tkazilgan repressiyalardan so‘ng Saudiya milliarderlarini ro‘yxatdan chiqarib tashlagan edi, biroq endilikda ularni yana diqqat markazida.
Yangi milliarderlar – yangi yulduzlar
Bu yilgi reytingda jami 288 nafar inson ilk bor milliarderlar safidan joy oldi. Bu yangi ismlar orasida hayratga soladigan shaxslar bor: rok afsonasi Bryus Springstin, Gollivud yulduzi Arnold Shvartsenegger va kulgi ustasi Jerri Saynfeld endi barchasi 1 milliard dollardan ortiq boylikka ega. Ro‘yxatga kripto-tadbirkor Jastin San ham qo‘shildi, uning boyligi 8,5 milliard dollarni tashkil etmoqda. Shuningdek, Anthropic, CoreWeave va DeepSeek kabi sun’iy intellekt kompaniyalari asoschilari ham endi milliarderlar safida. Oziq-ovqat va ichimlik sohasidagi asoschilar ham bu yil yaxshi natija ko‘rsatdi – Chipotle, Jersey Mike’s, Zaxby’s va Cava kompaniyalari asoschilari ilk bor ro‘yxatga kirdi.
Yangi yuzlar orasida eng boyi – 2024-yil may oyida vafot etgan xedj-fondlar asoschisi Jim Saymonning bevasi Merilin Saymons bo‘ldi. Uning boyligi hozirda 31 milliard dollarga yetgan. Jim Saymons – so‘nggi bir yilda hayotdan ko‘z yumgan 32 nafar milliarderdan biri. Yana bir milliarder, isroillik sanoatchi Stef Vertxaymer Forbes ro‘yxati yakunlanganidan keyin vafot etgan bo‘lsa-da, bu yilgi reytingga kiritilgan.
Milliarder ayollar
Umumiy milliarderlar soni oshgan bo‘lsa-da, ayollar hanuz ozchilikni tashkil qiladi. Bu yil ro‘yxatda 406 nafar ayol bor – jami sonning atigi 13,4 foizi. Bu o‘tgan yilgi 13,3 foizdan birozgina ko‘p. Ayollarning katta qismi boylikni meros qilib olgan. Ularga Walmart asoschisi Sem Uoltonning qizi Elis Uolton ham kiradi – hozirda u 101 milliard dollar boylik bilan dunyodagi eng boy ayol hisoblanadi. U L’Oreal imperiyasi merosxo‘ri fransuz ayol Fransuaz Bettankur-Meyersni ortda qoldirdi.
Ro‘yxatdagi ayollardan atigi 113 nafari o‘z boyligini mustaqil tarzda topgan. Ulardan eng mashhuri – shveysariyalik kema tashish sanoati magnati Rafaela Aponte-Diamant bo‘lib, uning boyligi 37,7 milliard dollarni tashkil etadi. Bu yil u BlackRock investitsiya gigant kompaniyasi bilan hamkorlik qilib, dunyo bo‘yicha 43 ta portni, jumladan Panama portidagi yirik infratuzilma faoliyatlarini sotib oldi.
Eng yosh, eng keksa va eng ambitsiyali milliarderlar
Ro‘yxat ekstremal boylik egalari orasida har qanday yosh toifasini qamrab olgan. Dunyoning eng yosh milliarderidan biri – 19 yoshli nemis farmatsevtika merosxo‘ri Iogannes fon Baumbach bo‘lib, hozirda u 5,4 milliard dollarlik boylikni nazorat qiladi. Eng yosh mustaqil boylik egasi esa – sun’iy intellekt firmasi Scale AI’ning hammuassisi va bosh direktori Aleksandr Vang. U 28 yoshda bo‘lib, 2 milliard dollar boylikka ega.
Yana bir tomonda esa – 103 yoshli amerikalik sug‘urta magnati Jorj Jozef turibdi. U hanuz faol biznes yuritmoqda va 1,9 milliard dollar boylikka ega. U 100 yoshdan oshgan to‘rt nafar milliarderning biridir. Umuman olganda, ro‘yxatdagi milliarderlarning o‘rtacha yoshi – 66 da.
Trampning moliyaviy qaytishi
Donald Trampning shaxsiy moliyaviy holati kutilmagan daromad bilan keskin o‘sdi. Hatto Oq uyga qaytishidan oldin ham, u o‘z boyligini sezilarli darajada ko‘paytirdi. Kriptovalyutaga o‘z vaqtida kiritilgan sarmoya va Trump Media & Technology Group kompaniyasining aksiyalarini ommaga chiqarish orqali uning sof boyligi bir yil ichida 2,3 milliard dollardan 2025-yilda 5,1 milliard dollarga yetdi. Bu moliyaviy yuksalish uni yilning eng muvaffaqiyatli milliarderlaridan biriga aylantirdi – ham biznesda, ham siyosatda.
Ro‘yxatni tark etganlar
Kimdir boylikda yuksalgan bo‘lsa, boshqalar qulashga majbur bo‘ldi. 2024-yilda ro‘yxatda bo‘lgan 107 kishi bu yil Forbes ro‘yxatiga kira olmadi. Ba’zilar kompaniyalari qiymatining pasayishiga duch keldi, boshqalar esa shaxsiy moliyaviy qulashni boshdan kechirdi. Ro‘yxatdan tushib qolgan mashhur ismlar orasida AMD bosh direktori Lisa Su, Supermicro hammuassisi Sara Liu va Hermès merosxo‘ri Nikola Pyush bor. Pyush o‘z boyligi butunlay yo‘q bo‘lganini da’vo qilmoqda.
Ro‘yxat qanday tuziladi
“Forbes”ning “Dunyo milliarderlari” ro‘yxati 2025-yil 7-mart holatiga ko‘ra hisoblangan sof boylik baholariga asoslanadi. Forbes jamoasi bu jarayonda aksiyalar ulushi, kompaniya qiymati, ko‘chmas mulk, san’at asarlari, yaxtalar, samolyotlar va boshqa aktivlar bo‘yicha ma’lumotlar to‘playdi. Ular qarz va xayriya faoliyatini ham hisobga oladi. Imkon qadar, Forbes milliarderlardan o‘zlari bilan yoki ularning xodimlari, moliyaviy maslahatchilari va yuristlari bilan bevosita suhbatlashadi. Ba’zi hollarda oilaviy boyliklar “& family” yozuvi orqali asoschining yoki merosxo‘rning nomi ostida hisobga olinadi. Reytinglar yiliga bir marta yangilansa-da, boyliklar har kuni o‘zgarib turadi. Bu boradagi eng so‘nggi ma’lumotlar uchun Forbes o‘zining Real-Time Billionaires trekeriga murojaat qilishni tavsiya qiladi.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish