McDonald’sning jahon miqyosidagi muvaffaqiyati tarixi
Rey Krok avtomobilida o‘tirib, ko‘z oldida sodir bo‘layotgan voqealarni tomosha qilarkan, buni mo‘jizadan boshqa narsa deb atay olmasdi. Avtomobil to‘xtash joylari to‘lib-toshgan, mijozlar cheksiz navbatda turib, yuzlari mamnun, qo‘llarida oziq-ovqat to‘la paketlar bilan chiqib ketishardi. Qiziqib qolgan Krok bu olomonning sababini tushunish uchun bir necha mijoz bilan gaplashishga qaror qildi. Ularning javobi oddiy, lekin hayratlanarli edi: “Atigi o‘n besh sent evaziga hayotingizdagi eng mazali gamburgerni olasiz. Hech qanday choychaqa berishga ham, uzoq kutishga ham hojat yo‘q!”
O‘sha paytda Krok sayyor sotuvchi bo‘lib, butun mamlakat bo‘ylab sutli kokteyl tayyorlaydigan mashinalarni sotib, yo‘l-yo‘lakay ko‘plab oshxona va restoranlarni ziyorat qilardi. Shunday bo‘lsa-da, u barcha sayohatlari davomida bunday biznes modelni hech qachon uchratmagan edi. Bu 1954-yil edi va Mak hamda Dik Makdonald aka-ukalar Kaliforniyaning San-Bernardino shahrida kamtarona burger do‘konini ochganiga o‘n to‘rt yil bo‘lgan edi.
Makdonald aka-ukalar o‘z bizneslarini 1940-yilda boshlagan bo‘lsalar-da, ularning asosiy yutuqlari 1948-yilda faoliyatlarini tubdan o‘zgartirgandan so‘ng yuz berdi. Ular oshxonada mexanizatsiyalashtirilgan konveyer tizimini joriy etib, ovqat tayyorlashning har bir bosqichini eng samarali shaklga keltirdilar. Ular avtomobillarga xizmat ko‘rsatuvchi ofitsiantlar va ichkarida ovqatlanish joylarini bekor qilib, buning o‘rniga mijozlar tashqaridagi xizmat ko‘rsatish oynalari orqali buyurtma beradigan soddalashtirilgan tizimni joriy etdilar. Samaradorlik va xarajatlarni kamaytirishga doimiy e’tibor qaratib, aka-ukalar yuqori sifatni saqlab qolgan holda past narxlarni ushlab turishdi. Bunday yuqori hajmli yondashuv mijozlarning uzluksiz oqimini ta’minladi.
“Bizning butun g‘oyamiz tezlik, arzon narxlar va savdo hajmiga asoslangan edi,” – deya keyinchalik Dik Makdonald tushuntirgan edi. “Biz xarajatlarni kamaytirish va mijozlarga o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish imkonini berish orqali katta aylanmani yaratishni maqsad qilgan edik.”
1954-yilga kelib ular o‘nta qo‘shimcha joyni litsenziyalashdi, ammo kengayish tartibsiz kechdi. Ushbu avtoturargohlarning ko‘pchiligi yomon boshqarilgan bo‘lib, dastlabki joyning muvaffaqiyatiga sabab bo‘lgan tizimli yondashuvdan mahrum edi. Aslida, bu franchayzing shoxobchalarining “Makdonalds” nomidan boshqa deyarli hech qanday umumiyligi yo‘q edi.
Bu yerda Illinoys shtatidan kelgan qat’iyatli va maqsadga intiluvchi sotuvchi Rey Krok sahnaga chiqdi. Krok haqiqiy xayolparast edi. U qo‘l urgan har bir ishda – xoh sutli kokteyl mashinalarini sotish bo‘lsin, xoh Floridada ko‘chmas mulk oldi-sottisi bo‘lsin – u eng yaxshi bo‘lishni ko‘zlardi. O‘rtamiyonalik uning lug‘atida yo‘q edi. Shuning uchun, Makdonald aka-ukalarga (avval Karl Karcher va Garri Snayderga omadini sinab ko‘rgan) o‘z franchayzing g‘oyasini taklif qilish imkoniyati tug‘ilganda, Krok ulkan bir narsani tasavvur qildi. “Miyamda butun mamlakat bo‘ylab chorrahalarda joylashgan McDonald’s restoranlarining manzarasi gavdalandi,” deya keyinchalik esga olgan edi u.
Dastlab Mak va Dik Makdonald hurmat bilan rad etishdi. Ular o‘zlarining kamtarona muvaffaqiyatlaridan mamnun bo‘lib, Kaliforniyada qulay hayot kechirishga imkon beradigan yagona do‘konni boshqarishardi. Ammo Krok “yo‘q” degan javobni qabul qiladigan odam emas edi. U bitim taklif qildi: u yangi filiallarni ochish va boshqarishning og‘ir ishini o‘z zimmasiga oladi, aka-ukalar esa hech qanday mehnat qilmay royalti olishadi. Uning qat’iyati o‘z natijasini berdi. Oxir-oqibat aka-ukalar rozi bo‘lishdi va o‘sha kuniyoq shartnoma imzolandi. Krok o‘z g‘oyasini amalga oshirishga tayyor holda Chikagoga qaytdi.
Franshizalarni sotishdan oldin Krok operatsiyani mukammallashtirish kerakligini bilardi. U do‘sti bilan hamkorlikda 1955-yil 15-aprelda Illinoys shtatining Des-Pleyns shahrida o‘z rahbarligida birinchi McDonald’sni ochdi. Hamma narsa mukammal bo‘lishi kerak edi – pishirish panjaralari, qovurish idishlari va boshqa jihozlarning joylashuvi maksimal samaradorlikka erishish uchun puxta rejalashtirilgan edi. Eng muhimi, Krok taomlarning bir xil yuqori sifatini saqlab qolishda qat’iy edi.
San-Bernardinodagi asl do‘kon muvaffaqiyatini takrorlash oson kechmadi. Masalan, McDonald’sning mashhur kartoshka chipslarini tayyorlash usuli Illinoysda kutilganidek ishlamadi. Kaliforniyada kartoshkani tashqarida saqlash uning ta’mini tabiiy ravishda yaxshilagan edi – Illinoys ob-havosi buni takrorlay olmasdi. Ammo Krokning tafsilotlarga e’tibori oxir-oqibat o‘z samarasini berdi. Bir ta’minotchi hatto shunday dedi: “Rey, bilasanmi, sen aslida gamburger biznesida emasssan. Sen kartoshka chipslar biznesidasan. Qanday qilayotganingni bilmayman-u, lekin shahardagi eng zo‘r kartoshka chipslar senda, odamlarni ichkariga tortayotgan ham aynan shu.”
Garchi Des-Pleyns filiali Kaliforniyadagi McDonald’sning ulkan muvaffaqiyatiga erisha olmagan bo‘lsa-da, u birinchi kundan boshlab foyda keltira boshladi. Bu dastlabki yutuq Rey Krokka franchayzi sheriklarni jalb qilishni boshlash uchun zarur ishonchni berdi. 1955-yilda ochilganidan keyingi birinchi yil oxiriga kelib, butun mamlakat bo‘ylab o‘n bitta franchayzi McDonald’s do‘koni faoliyat ko‘rsatayotgan edi. Keyingi yili bu raqam ikki barobardan ziyod oshdi – yana yigirma beshta filial o‘z eshiklarini ochdi. Bu o‘sish sur’ati tez orada McDonald’sning kengayishini belgilab beradigan bo‘ldi.
Biroq, Krokning Makdonald aka-ukalar bilan tuzgan moliyaviy kelishuvi uncha qulay emas edi. Shartnoma shartlariga ko‘ra, u barcha McDonald’s franchayzilarining yalpi daromadidan atigi 1,9 foizini olardi va bu summaning chorak qismi to‘g‘ridan-to‘g‘ri aka-ukalarga o‘tardi. 1960-yilga kelib, butun tizim bo‘yicha 75 million dollarlik daromadga qaramay, McDonald’sning o‘zi atigi 159 000 dollar foyda ko‘rgan edi. Raqamlar shunchaki erishilgan sa’y-harakatlar va o‘sish darajasiga mos kelmasdi – nimadir o‘zgarishi kerak edi.
Shunda McDonald’sning moliyaviy dohiysi Garri Sonneborn o‘yinni o‘zgartiradigan g‘oyani ilgari surdi: kompaniya franchayzi filiallar joylashgan yerni sotib olib, uni franchayzi operatorlariga ijaraga berishi mumkin edi. 1956-yilda McDonald’s hozirgi va kelajakdagi franchayzilar uchun mulk egasi vazifasini bajarish maqsadida Franchise Realty korporatsiyasini tashkil etdi. Bu qadam tubdan o‘zgarishga olib keldi. Operatorlarning oylik ijara to‘lovlari tez orada McDonald’sning eng daromadli va ishonchli foyda manbalaridan biriga aylandi.
1959-yilda yana bir muhim qaror qabul qilindi: “McDonald’s” o‘zining bir nechta do‘konlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri egalik qilib, ularni boshqaradigan bo‘ldi. Ushbu tashabbusni moliyalashtirish uchun kompaniya uchta sug‘urta kompaniyasidan 1,5 million dollarlik kredit oldi va buning evaziga o‘z aksiyalarining 22,5 foizini garovga qo‘ydi. Tez orada birinchi McOpCo (McDonald’s Operating Company) do‘koni ochildi va olingan kredit 1960-yillar davomida McDonald’sning keskin o‘sishi uchun moliyaviy poydevor bo‘lib xizmat qildi.
Bu moliyaviy innovatsiyalarga qaramay, Krok aka-uka Makdonaldlar bilan tuzilgan kelishuvdan qoniqmagan edi. 1961-yilga kelib, kelishuvdagi cheklovlardan bezor bo‘lgan u aka-ukalarga dadil taklif bilan murojaat qildi: “Narxingizni ayting”. Ular 2,7 million dollar so‘rashdi. Bu summa dastlab Krokka haddidan tashqari yuqori tuyuldi. Ammo kompaniya va uning brendi ustidan to‘liq nazoratni qo‘lga kiritishga qat’iy azm qilgan Krok, oxir-oqibat bu taklifni qabul qildi. Keyinchalik ma’lum bo‘ldiki, bu xarid Krokning karyerasidagi eng yorqin sarmoyalardan biri bo‘lib chiqdi va “McDonald’s”ning global qudratli kompaniyaga aylanishiga zamin yaratdi.
Rey Krok 1968-yilda bosh direktor lavozimini tark etdi, ammo kompaniyaning rivojlanishida faol ishtirok etishda davom etdi. Hatto 1970-yillardagi iqtisodiy inqiroz davrida ham Krok McDonald’s rahbarlarini kengayishni tezlashtirishga undardi. “Jin ursin, zamon yomon bo‘lsa, aynan shunda qurishni istaysan!” – deb qichqirardi u o‘z rahbarlariga. “Nima uchun vaziyat yaxshilanishini kutib, hamma narsaga yuqori narx to‘lash kerak?”
1984-yilda Krok vafot etganda, McDonald’s 32 mamlakatda 8000 ga yaqin restoran bilan maqtanadigan global hodisaga aylangan edi. Kompaniyaning meteordek yuksalishi Krok aka-uka Makdonaldlar uslubini o‘zlashtirganidan so‘ng takomillashtirgan tamoyillar – samaradorlik, izchillik va sifatga bo‘lgan qat’iy sodiqlik asosida qurilgan edi.
2008-yilga kelganda, McDonald’s butun dunyo bo‘ylab 31 672 ta do‘konga ega bo‘lib, Subway’dan sal o‘zib, o‘z hukmronligini mustahkamladi. Biroq, do‘konlar soni hikoyaning faqat bir qismi edi. Har bir do‘konning o‘rtacha yillik savdosi 2,2 million dollarni tashkil etgan McDonald’s fast-fud sanoatining shak-shubhasiz yetakchisi bo‘lib, o‘sha yili butun tizim bo‘yicha 70 milliard dollardan ortiq savdo hajmiga erishdi.
Faqatgina 2008-yilning o‘zida McDonald’s 21 milliarddan ortiq mijozlarga xizmat ko‘rsatdi. Bu shunday hayratlanarli raqamki, go‘yo yer yuzidagi har bir inson o‘sha yili McDonald’sga uch marta tashrif buyurganday edi. Hatto Rey Krok ham o‘zining buyuk tasavvuri bilan bunday ulkan muvaffaqiyatni ko‘z oldiga keltira olmasdi.
Xo‘sh, buyuk rahbarlik va har qanday muvaffaqiyat hikoyasiga hamroh bo‘ladigan omaddan tashqari, McDonald’sni boshqalardan ajratib turadigan yana nima bor edi? Kompaniya tarixiga sinchiklab nazar tashlansa, uchta asosiy omil ko‘zga tashlanadi: uning innovatsion franshizing modeli, xarajatlar va vaqt samaradorligini o‘zlashtirishi hamda bu afzalliklarni mijozlarga samarali yetkazish qobiliyati.
Franshayzing har qanday tadbirkor uchun brend va biznes modeli muvaffaqiyatli bo‘lganidan so‘ng jozibali g‘oyaga aylanadi. Tartib juda oddiy: kompaniya o‘z nomi, imidji, mahsulotlari, ta’limi va jarayonlarini taqdim etadi, franchayzi egalari esa kundalik faoliyatni yuritadi. Buning evaziga franshayzer odatda o‘sish uchun zarur bo‘ladigan katta kapital sarflashdan qochgan holda doimiy royaltilardan foydalanadi. Ushbu kam sarmoyali, yuqori daromadli model franshayzingni McDonald’s kengayishi uchun ideal yondashuvga aylantirdi.
Rey Krok boshidanoq McDonald’s strategiyasining markazida franshayzing turishini ta’minladi. U o‘z jamoasiga tez-tez uning ahamiyatini eslatib, shunday derdi: “Korporatsiya gamburger restoranlari biznesida va uning hayotiyligi ko‘plab alohida mulkdor-operatorlarning faolligiga bog‘liq. Biz kichik tadbirkorlar tashkilotimiz. Agar biz ularga adolatli shartnoma taklif qilib, pul ishlashlariga yordam bersak, biz ham munosib taqdirlanajakmiz.” Krokning rahbarligi muhim muvozanatga erishdi: bir tomondan qat’iy tizim standartlarini joriy qilish, boshqa tomondan esa franchayzi egalari va korporativ jamoalar uchun markazlashmagan, tadbirkorlik ruhidagi muhitni yaratish.
McDonald’s franchayzing operatorlarining muvaffaqiyatida ham faol rol o‘ynadi. Krok davrida franchayzi egalari birinchi qo‘ldan tajriba orttirish uchun boshqa joylarda 500 soat ishlashlari va kompaniyaning menejerlar hamda operatorlar uchun maxsus o‘quv maskani bo‘lmish Gamburger universitetida tahsil olishlari shart edi. Ushbu amaliy yondashuv har bir franshayzi McDonald’sning sifat va izchillik borasidagi obro‘sini saqlab qolishini ta’minlardi.
Kompaniya ta’lim bilan cheklanib qolmadi – u franchayzi egalari uchun eng qulay ko‘chmas mulklarni qidirib topish orqali yanada oldinga intildi, ba’zida joy ochilishidan bir necha yil oldin ham. Bu uzoqni ko‘zlovchi strategiya McDonald’s operatorlariga o‘z joylarini birinchi kundan boshlab eng samarali tarzda joylashtirish imkonini berdi.
“McDonald’s”dagi franchayzing munosabatlari bir tomonlama bo‘lmay, aksincha hamkorlikka asoslangan holda rivojlandi. Yillar davomida franchayzing operatorlari Big Mac, Filet-O-Fish va Egg McMuffin kabi mashhur menyu mahsulotlarini joriy etish orqali kompaniya muvaffaqiyatiga sezilarli hissa qo‘shdilar. 1963-yilda Vashingtondagi ikki operator o‘n yillar davomida e’tiborni tortadigan marketing g‘oyasini o‘ylab topishdi: “Gamburgerdan xursand masxaraboz” Ronald McDonald. Mahalliy televidenie boshlovchisi Uillard Skott tomonidan yaratilgan bu obraz bolalar va oilalarga yo‘naltirilgan edi. Doimo aqlli marketingga e’tibor qaratadigan Rey Krok darhol bu g‘oyaning imkoniyatlarini ko‘rdi va uni butun tarmoq bo‘ylab qabul qildi.
Biroq, hatto eng yaxshi franshizing modeli ham mustahkam poydevorsiz barbod bo‘ladi. McDonald’s sanoatdagi eng tez va tejamkor taom tayyorlash jarayonlarini takomillashtirish orqali raqobatchilardan ustunligini saqlab qoldi.
Innovatsiyalarning muhimligini anglagan holda, McDonald’s 1960-yillarda o‘zining ilmiy-tadqiqot laboratoriyasini tashkil etdi. Bu markaz operatsiyalarni tezlashtirish va mahsulot sifatining barqarorligini ta’minlash muammolarini hal qildi. Muhandislar va texniklar har safar aniq miqdorni beradigan ketchup dozatori va go‘sht yetkazib berishlarining sifatini tekshirish uchun Fatilizator qurilmasi kabi asboblarni ishlab chiqdilar. Krokning mukammallikka bo‘lgan tinimsiz intilishi bu harakatlarni rag‘batlantirdi. U bir kuni shunday degan edi: “Mukammallikka erishish juda qiyin, va men McDonald’sda aynan mukammallikka intilardim. Qolgan hamma narsa men uchun ikkinchi darajali edi.”
Shunday bo‘lsa-da, operatsion samaradorlikning o‘zi yetarli emas edi – u yaxshiroq mijoz tajribasiga aylanishi kerak edi. McDonald’s tez, arzon va izchil ravishda taom yetkazib berish san’atini egalladi. Garchi taomlar mazali yoki sog‘lom bo‘lmasa-da, ular mijozlar kutgan narsani taqdim etdi: tez, qoniqarli va maqbul narxdagi tanlov. Uzoq kutish ham, kutilmagan holatlar ham yo‘q – turli xil tanlovlar deyarli zudlik bilan taqdim etilardi. Tezlik, qulaylik va bashorat qilinuvchanlikning bu uyg‘unligi McDonald’sning o‘ziga xos belgisiga aylandi va uning tez ovqatlanish dunyosidagi yetakchi o‘rnini ta’minladi.
Rey Kroc o‘zining “Grinding It Out” avtobiografiyasida McDonald’sning mijozlar va franshiza oluvchilar bilan muvaffaqiyatining mohiyatini aks ettiradi. U shunday yozadi:
“Biz doimiy ravishda yuqori sifatli va bir xil tayyorlash usullari bilan tanilgan restoran tizimini yaratmoqchi edik. Maqsadimiz, albatta, bitta do‘kon yoki operatorning sifatiga emas, balki tizimning obro‘siga asoslanib, qayta tashriflarni ta’minlash edi. Bu operatorlarni o‘qitish va ularga yordam berish bo‘yicha uzluksiz dasturni hamda ularning faoliyatini doimiy nazorat qilishni talab qilardi. Bir xillikning kaliti operatorlar o‘zlari o‘ylab topishi mumkin bo‘lgan usullardan ustun bo‘lgani uchun qabul qiladigan tayyorlash texnikasini taqdim etish qobiliyatimizda bo‘ladi.”
Bir xillik va izchillikka bo‘lgan bu qat’iy intilish McDonald’s muvaffaqiyatining poydevori bo‘ldi. Mijozlar uchun bu shuni anglatadiki, ular dunyoning qayerida bo‘lishidan qat’i nazar, oltin ravoqlar va’da beradi: ular kutganlarini olishadi. Bu Nyu-York yoki Tokiodagi Big Mac bo‘ladimi, tajriba o‘zgarmaydi.
Tez sur’atlar bilan rivojlanayotgan dunyoda bunday bashorat qilinuvchanlik McDonald’sga sezilarli ustunlik beradi. Shoshilgan paytingizda noma’lum muqobilga tavakkal qilishning nima keragi bor? McDonald’s mazali taomlari, ajoyib xizmati yoki hashamatli muhiti bilan tanilmasa-da, u o‘z mijozlari uchun eng muhim bo‘lgan jihatlarda: arzonligi, tezligi va izchilligida ustunlik qiladi. Ushbu uch jihat McDonald’sni fast-fud sanoatining so‘zsiz yetakchisi sifatida mustahkamladi, buni u har kuni xizmat ko‘rsatadigan mijozlarning ulkan sonidan ko‘rish mumkin.
Rey Krok hikoyasidan tadbirkorlik saboqlari
Qat’iyat va chidamlilikning kuchi: Rey Krokning “McDonald’s”ni global imperiyaga aylantirishga intilishi oson kechmadi. Uning yo‘li son-sanoqsiz qiyinchiliklar va rad etishlar bilan to‘la edi, ammo u dovdirab qolmadi. Krocning qat’iyatliligi, moslashuvchanligi va muvaffaqiyatsizliklarni yengib o‘tish qobiliyati uning g‘oyalarini haqiqatga aylantirishda muhim rol o‘ynadi. Uning hikoyasi intiluvchan tadbirkorlar uchun hayotiy muhim saboqni ta’kidlaydi: qat’iyat va matonat zarur. Muvaffaqiyatsizlik va to‘siqlar oxir emas – ular o‘sish va uzoq muddatli muvaffaqiyat sari qadamlardir.
O‘yinni o‘zgartiruvchi imkoniyatlarni tan olish: Krocning burilish nuqtasi aka-uka McDonald’sning “Tezkor xizmat tizimi”ga duch kelganida sodir bo‘ldi. U darhol ularning samarali, standartlashtirilgan ovqatlanish xizmat ko‘rsatish modelining inqilobiy salohiyatini tan oldi va uning global miqyosda kengayishini tasavvur qildi. Uning imkoniyatni ko‘ra bilishi va qat’iy harakat qilishga tayyorligi muvaffaqiyati uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega edi. Tadbirkorlar ushbu misoldan sergak bo‘lish, foydalanilmagan salohiyatni tan olish va to‘g‘ri imkoniyat paydo bo‘lganda harakat qilishga tayyor bo‘lish orqali saboq olishlari mumkin.
Innovatsiya harakatlantiruvchi kuch sifatida: Kroc aka-uka McDonald’s tizimini takrorlash bilan cheklanib qolmadi – u uni optimallashtirishga va misli ko‘rilmagan darajada kengaytirishga intildi. Operatsion jarayonlarni takomillashtirishdan tortib menyu va mijozlar taassurotini yaxshilashgacha, uning innovatsiyalarga bo‘lgan tinimsiz intilishi “McDonald’s”ni raqobatchilardan ajratib turardi. Zamonaviy tadbirkorlar uchun Krocning yondashuvi muvaffaqiyat faqat bir formulaga rioya qilish emas, balki doimiy ravishda takomillashish, yangilik yaratish va doimo o‘zgarib turadigan bozorda oldinda qolish haqida aniq eslatmadir.
Mustahkam tizim yaratish: “McDonald’s” muvaffaqiyatining poydevori uning standartlashtirilgan operatsion tizimida. Rey Kroc barcha franchayzing joylarida doimiy oziq-ovqat sifati va xizmatini ta’minlash uchun qat’iy ko‘rsatmalarni joriy etdi. Tafsilotlarga bunday sinchkovlik bilan e’tibor berish, geografik joylashuvdan qat’i nazar, ishonchli mijoz tajribasini yaratdi. Istiqbolli tadbirkorlar uchun Kroc yondashuvi izchillikni ta’minlaydigan va mijozlar bilan ishonchni shakllantiradigan standartlashtirilgan tizimni loyihalash va qo‘llab-quvvatlashning muhim ahamiyatini ta’kidlaydi.
Ko‘rish va brending: Krocning uzoqni ko‘ra bilish qobiliyati McDonald’sning mashhur o‘ziga xosligini shakllantirishda muhim rol o‘ynadi. “Oltin ravoq”dan tortib “Men uni sevaman” shiorigacha, Kroc avlodlar va madaniyatlar aro mijozlar bilan aks-sado beradigan brend yaratdi. Uning McDonald’s mahsulotlari va xizmatlari atrofida jozibali hikoyani to‘qish qobiliyati kompaniyaning global hukmronligini mustahkamladi. Tadbirkorlar uning brendingning o‘zgaruvchan kuchi haqidagi tushunchasidan ilhom olishlari va o‘z bizneslari uchun kuchli, o‘zaro bog‘liq o‘ziga xoslikni yaratishga intilishlari mumkin.
Xayriya va qaytarish: Kroc o‘zining keyingi yillarida xayriya ishlarini qo‘llab-quvvatlash va muhtoj oilalarga yordam berish uchun Ronald McDonald House xayriya tashkilotlarini tashkil etish muhimligini ko‘rsatdi. Uning xayriya harakatlari biznes muvaffaqiyati va jamiyatga ta’sir bir-biri bilan uyg‘un bo‘lishi mumkinligiga ishonchni ta’kidladi. Tadbirkorlar o‘z hamjamiyatlariga hissa qo‘shish imkoniyatini qabul qilishlari kerak, chunki mazmunli xayriya ularning merosining ham qoniqtiruvchi, ham ajralmas qismi bo‘lishi mumkin.
Biznes va undan tashqaridagi boqiy meros
Rey Krokning kamtarona boshlanishdan McDonald’s imperiyasini qurishgacha bo‘lgan yo‘li tadbirkorlar uchun abadiy saboqlar beradi. Uning bukilmas qat’iyati, dadil ko‘z qarashi va yangiliklarga bo‘lgan fidoyiligi biznes olamida o‘z izini qoldirmoqchi bo‘lganlar uchun yo‘l xaritasi vazifasini o‘taydi. Biroq Krokning merosi moliyaviy yutuqlardan ham yuqori turadi — u jamiyatga qaytarib berishning chuqur ahamiyatini ko‘rsatib berdi.
Rey Krokning hikoyasi hamon kuchli ilhom manbai bo‘lib qolmoqda. U qat’iyat, ijodkorlik va mukammallikka intilish bilan har kim g‘ayrioddiy narsalar yarata olishini ko‘rsatadi. Butun dunyodagi tadbirkorlar uning namunasidan o‘rganishlari va nafaqat muvaffaqiyatli biznes qurishga, balki dunyoga sezilarli ta’sir ko‘rsatishga ham harakat qilishlari mumkin.
McDonald’s marketing strategiyasi
“McDonald’s”ning marketing strategiyasi fast-fud sanoatini tubdan o‘zgartirib, oddiy tushunchani global qudratli markazga aylantirishda muhim rol o‘ynadi. Keng ko‘lamli madaniyatlar va afzalliklar bo‘yicha maqsadli auditoriya bilan rezonans qilish uchun mo‘ljallangan strategiya intensiv raqobat sharoitida o‘z ustunligini saqlab qolish uchun innovatsiya va moslashuvchanlikni qabul qilib, an’anaviy marketingdan tashqariga chiqadi.
Kuchli brending, dinamik mijozlar ishtiroki va mahalliy ta’mga moslashtirilgan keng menyuni birlashtirgan ko‘p qirrali yondashuv orqali McDonald’s o‘zining global ishtirokini muvaffaqiyatli kengaytirdi. Texnologiyaga asoslangan tashabbuslar, ma’lumotlarga asoslangan reklamalar va iste’molchilarning xatti-harakatlarini chuqur tushunish orqali kompaniya doimiy ravishda o‘zini zamonaviy ovqatlanish tajribasida yetakchi sifatida ko‘rsatadi.
Bunday moslashuvchan va mijozga yo‘naltirilgan yondashuv nafaqat millionlab odamlarning o‘sib borayotgan ehtiyojlarini qondiradi, balki brendning doimiy o‘zgaruvchan bozorda o‘z ahamiyatini yo‘qotmasligini ta’minlaydi. “McDonald’s”ning marketing strategiyasi barqaror muvaffaqiyatga erishish uchun mo‘ljal bo‘lib xizmat qiladi va butun dunyo bo‘ylab tez ovqatlanish madaniyatida doimiy nishon sifatida o‘z rolini mustahkamlaydi.
“McDonald’s”ning maqsad va vazifalari: “McDonald’s” o‘z maqsadlari bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan aniq marketing strategiyasini ishlab chiqdi. Yuqori raqobatbardosh fast-fud sanoatida faoliyat yuritayotgan kompaniya iste’molchilarning o‘zgaruvchan xohish-istaklari va paydo bo‘layotgan tendensiyalarga moslashgan holda yetakchilik pozitsiyasini saqlab qolishga intiladi. Quyida “McDonald’s” harakatlarini yo‘naltiruvchi muhim marketing maqsadlari va vazifalari keltirilgan.
Brendga sodiqlikni oshirish: McDonald’s barqaror o‘sish va muvaffaqiyat uchun mijozlarning sodiqligi muhimligini tushunadi. Ushbu aloqani mustahkamlash uchun kompaniya o‘z mijozlari bilan hissiy aloqalarni yaratishga e’tibor qaratadi. MyMcDonald’s® Rewards kabi tashabbuslar mijozlarga xaridlari uchun mukofot olish imkonini berib, takroriy tashriflarni rag‘batlantiradi.
Bundan tashqari, McDonald’s o‘z reklamalarida oila va do‘stlar bilan o‘rtoqlashadigan tegishli lahzalarni ta’kidlash, brend bilan ijobiy aloqalarni rivojlantirish uchun hikoyadan foydalanadi. Mijozlar tajribasining izchilligi sodiqlikni ham mustahkamlaydi, chunki kompaniya o‘z xodimlarini barcha joylarda do‘stona va samarali xizmat ko‘rsatish uchun o‘qitishga sarmoya kiritadi.
Standartlashtirilgan jarayonlarni qo‘llab-quvvatlash orqali McDonald’s mijozlar qayerda bo‘lishidan qat’i nazar bir xil sifatli taom va xizmatlarni kutishlari mumkinligini ta’minlaydi – ular shahar restoraniga yoki shahar atrofidagi avtoulovga tashrif buyurishadimi. Ushbu bashorat qilish uzoq muddatli sodiqlikni shakllantirish uchun zarur bo‘lgan ishonch va ishonchni shakllantiradi.
Yangi mijozlarni jalb qilish: “McDonald’s”ning yana bir muhim maqsadi turli xil demografik guruhlarni strategik yo‘naltirish orqali yangi mijozlarni jalb qilishdir. Iste’molchilar tendentsiyalarini tahlil qilish va jamiyat afzalliklarini rivojlantirish orqali kompaniya turli yosh guruhlari va madaniy kelib chiqishlarga murojaat qilish uchun mo‘ljallangan moslashtirilgan marketing kampaniyalarini yaratadi.
McDonald’s mahalliylashtirilgan menyu strategiyasi bu sa’y-harakatlarning muhim qismi bo‘lib, Yaponiyadagi Teriyaki Burger va Hindistondagi McAloo Tikki kabi mahsulotlarni mintaqaviy didlarga mos ravishda taklif qiladi. Kompaniya, shuningdek, mijozlarni yangi mahsulotlarni sinab ko‘rish uchun restoranlarga tashrif buyurishga undaydigan cheklangan vaqtli takliflar (LTO) va mavsumiy menyu maxsus takliflari orqali hayajon uyg‘otadi. Ushbu promoaksiyalar nafaqat yangi mijozlarni jalb qiladi, balki mavjudlarini ham jalb qiladi, shoshilinchlik hissini yaratadi va restoran trafigini oshiradi.
Global qamrovni kengaytirish: McDonald’s strategik hamkorlik va hamkorlik orqali global ishtirokini kengaytirishda davom etmoqda. Mahalliy kompaniyalar bilan qo‘shma korxonalarni tashkil etish orqali brend mintaqaviy iste’molchilarning xatti-harakatlari va afzalliklari haqida qimmatli tushunchalarga ega bo‘ladi. Bu “McDonald’s”ga o‘z takliflarini mahalliy ta’mga moslashtirishga va shu bilan birga hamkorlarining operatsion tajribasidan foydalanishga imkon beradi.
Dunyo miqyosida tan olingan brend sifatida “McDonald’s” o‘z obro‘-e’tiboridan foydalanib, yangi bozorlarda ko‘rgazmalilik va ishonchlilikni oshiradigan strategik ittifoqlar tuzadi. Ushbu hamkorlik bozorga, ayniqsa, G‘arb fast-fudlari kamroq joylashgan hududlarda, osonroq kirishga yordam beradi, McDonald’sning mavjudligini mustahkamlaydi va yangi mijozlar orasida brend xabardorligini oshiradi.
Sog‘lom variantlarni targ‘ib qilish: Salomatlik bilan bog‘liq xavotirlar va salomatlik tendentsiyasining o‘sishiga javoban McDonald’s sog‘lom menyu mahsulotlarini targ‘ib qilishga ustuvor ahamiyat berdi. Oziq-ovqat tarkibi va ingrediyentlar manbai haqida shaffof bo‘lish orqali brend mijozlarga o‘z taomlari haqida ongli tanlov qilish imkonini beradi.
Aniq yorliqlar va batafsil menyularni taqdim etish sog‘lig‘iga e’tiborli mehmonlar orasida ishonch va ishonchni shakllantiradi va McDonald’sning mijozlar farovonligiga sodiqligini mustahkamlaydi. Shaffoflikka bunday e’tibor ovqatlanish va salomatlik masalalari iste’molchilarning xatti-harakatlariga kuchli ta’sir ko‘rsatadigan bozorda ayniqsa muhimdir.
Mijozlar oziq-ovqat mahsulotlarini tanlay boshlagach, McDonald’s o‘zining an’anaviy menyu variantlari bilan bir qatorda to‘yimli muqobillarni taklif qilish orqali o‘zini mas’uliyatli brend sifatida ko‘rsatadi. Bunday muvozanatli yondashuv brendning keng auditoriyaga, shu jumladan o‘sib borayotgan salomatlik bilan shug‘ullanuvchi iste’molchilar segmentiga jozibadorligini ta’minlaydi, shu bilan birga uning fast-fud sanoatidagi dolzarbligini saqlab qoladi.
Raqamli marketingdan foydalanish: Bugungi texnologik dunyoda raqamli marketingning ahamiyatini anglagan holda, McDonald’s o‘zining onlayn ishtirokini kuchaytirishga katta sarmoya kiritdi. Bu raqamli platformalarda ko‘rinishni va ishtirokni oshirish uchun qidiruv tizimini optimallashtirish (SEO) strategiyalarini amalga oshirishni o‘z ichiga oladi.
Intuitiv veb-saytlar va mobil ilovalarni yaratish orqali McDonald’s mijozlarga menyu takliflarini osongina o‘rganish, oziq-ovqat ma’lumotlariga kirish va reklama takliflarini topishni ta’minlaydi. Ushbu qulay yondashuv mijozlarning umumiy taassurotini yaxshilash bilan birga onlayn trafikni oshiradi.
Samarali raqamli jalb qilish orqali McDonald’s kengroq auditoriyaga, jumladan, jismoniy joylarga muntazam tashrif buyurmaydigan potentsial mijozlarga erishadi. Brendni global miqyosda yanada qulay qilish orqali McDonald’s raqamli kanallar orqali katta qulayliklarni taklif qilish bilan birga o‘zining raqobatdosh pozitsiyasini mustahkamlaydi.
Ijtimoiy tarmoqlarda ishtirok etish: Ijtimoiy tarmoqlar McDonald’s uchun ajralmas vositaga aylandi, brend ishtirokini, mijozlar bilan o‘zaro aloqani va reklama tadbirlarini osonlashtiradi. Kompaniya bir nechta marketing maqsadlariga erishish uchun ijtimoiy platformalardan foydalanadi:
• Brend xabardorligini oshirish: “Instagram,” “X” (sobiq “Twitter”) va “Facebook” kabi platformalarda faol ishtirok etish “McDonald’s”ni iste’molchilar e’tiborida bo‘lishini ta’minlaydi. Yangi mahsulotlar, promoaksiyalar va hamjamiyat tashabbuslari aks etgan tez-tez postlar tan olinishga yordam beradi va brend bilan aloqa hissini oshiradi.
• Mijozlar bilan o‘zaro ta’sirni kuchaytirish: mijozlar bilan ijtimoiy tarmoqlar orqali to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa ikki tomonlama aloqa kanalini yaratadi. Fikr-mulohazalarni rag‘batlantirish, foydalanuvchi tomonidan yaratilgan kontentni ulashish va mijozlar tajribasiga javob berish hamjamiyat va brend yaqinligi hissini kuchaytiradi.
• Maqsadli reklama kampaniyalari: ma’lumotlar tahlilidan foydalangan holda, McDonald’s ma’lum demografiya, qiziqishlar va onlayn xatti-harakatlarga moslashtirilgan yuqori maqsadli reklama kampaniyalarini yuritadi. Bunday aniq targeting kampaniya samaradorligini oshiradi va konversiya darajasini oshiradi.
Promoaksiyalar orqali savdoni rag‘batlantirish: Savdo hajmini oshirish va bozor qamrovini kengaytirishda promoaksiyalar McDonald’s strategiyasida muhim rol o‘ynaydi. Ushbu tashabbuslar turli shakllarda bo‘lib, ularning har biri mijozlarni jalb qilish va tranzaksiyalar chastotasini oshirish uchun mo‘ljallangan:
• Vaqti cheklangan takliflar (LTO): McDonald’s muntazam ravishda iste’molchilar orasida shoshilinchlikni yaratish uchun cheklangan vaqtli menyu mahsulotlari yoki eksklyuziv takliflarni taqdim etadi. Mijozlar yangi yoki mavsumiy takliflarni sinab ko‘rishga shoshilishlari sababli, bu kampaniyalar ko‘pincha piyodalar harakatida cho‘qqilarni keltirib chiqaradi.
• Sodiqlik dasturlari: MyMcDonald’s Rewards kabi dasturlar mijozlarga mahsulotlar uchun ayirboshlash mumkin bo‘lgan ballarni to‘plash imkonini berish orqali takroriy tashriflarni rag‘batlantiradi. Ushbu strategiya nafaqat darhol sotuvni rag‘batlantiradi, balki uzoq muddatli sodiqlikni ham rivojlantiradi.
• Hamkorlik va hamkorlik: Mashhur brendlar, mashhur shaxslar yoki ta’sir qiluvchilar bilan hamkorlik qilish McDonald’sga mijozlar bazasini kengaytirish va ommaboplikni oshirishga yordam beradi. Ushbu hamkorliklar ko‘pincha katta shov-shuvlarni keltirib chiqaradi, piyodalar harakatini ham, onlayn ishtirokni ham oshiradi.
Barqarorlikni qo‘llab-quvvatlash: Iste’molchilarning atrof-muhit muammolaridan xabardorligini oshirish bilan McDonald’s barqarorlikka oid aniq maqsadlarni belgilab oldi va ularni jamiyat talablarini qondirish va brendni idrok etishni yaxshilash uchun o‘zining marketing strategiyasiga kiritdi. Kompaniya barqaror ta’minot amaliyotlariga, jumladan qafassiz tuxumlardan, mas’uliyat bilan yetishtirilgan baliqdan va barqaror mol go‘shtidan foydalanishga ustuvor ahamiyat beradi.
Ushbu sa’y-harakatlarni yetkazish orqali McDonald’s ongli iste’molchilikni qadrlaydigan iste’molchilar bilan rezonans qiladi. Bundan tashqari, kompaniya chiqindilarni kamaytirish bo‘yicha tashabbuslarni amalga oshirdi, bu qadoqlash va restoran ichidagi chiqindilarni minimallashtirishga qaratilgan bo‘lib, ekologik qadriyatlarga yanada mos keladi.
McDonald’s barqarorlikka oid muntazam hisobotlar va yangilanishlar orqali shaffoflikni namoyish etadi, mijozlar bilan ishonchni oshiradi va ekologik mas’uliyatni kuchaytiradi. Ushbu harakatlar nafaqat iste’molchilarni o‘z tanlovlariga ishontiradi, balki brendning ijtimoiy mas’uliyatli kompaniya sifatidagi obro‘sini oshiradi.
Mijozlar taassurotini yaxshilash: Buyurtma berish jarayonidan boshlab ovqatlanish muhitigacha bo‘lgan ajoyib mijoz taassurotini taqdim etish takroriy biznes va ijobiy mish-mishlarni rivojlantirish uchun juda muhimdir. Buning uchun McDonald’s o‘z restoranlarini o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish kioskalari va mobil buyurtma va to‘lov tizimlari, operatsiyalarni soddalashtirish va kutish vaqtini qisqartirish kabi innovatsiyalar bilan modernizatsiya qildi.
Ushbu texnologik yangilanishlar qulaylikni qidirayotgan texnologiyani yaxshi biladigan mijozlarga ayniqsa yoqadi. Bundan tashqari, “McDonald’s” reklama va kommunikatsiyalarni moslashtirish uchun ma’lumotlar tahlilidan foydalanadi, bu esa mijozlarning qadrlanishi va tushunilishini ta’minlaydi.
Kompaniya, shuningdek, so‘rovlar va onlayn platformalar orqali mijozlarning fikr-mulohazalarini faol ravishda to‘playdi, bu esa real vaqtdagi ma’lumotlar asosida xizmatlarni moslashtirish imkonini beradi. Mijozlarni tinglash va ularga javob berishga bo‘lgan bu majburiyat nafaqat umumiy tajribani yaxshilaydi, balki brendga bo‘lgan ishonch va sodiqlikni mustahkamlaydi.
McDonald’s’ning maqsadli auditoriyasi kimlar?
Yillar davomida McDonald’s iste’molchilarning turli xil segmentlarini to‘g‘ri aniqladi va ularga xizmat ko‘rsatdi. Uning marketing strategiyasi ushbu guruhlarning o‘ziga xos ehtiyojlari va afzalliklarini qondirish uchun mo‘ljallangan. Quyida “McDonald’s” muvaffaqiyatini ta’minlovchi asosiy maqsadli auditoriya segmentlarini ko‘rib chiqamiz.
1. Farzandli oilalar
Oilalar, ayniqsa, yosh bolalari bo‘lgan oilalar McDonald’sning asosiy maqsadli auditoriyalaridan biridir. Kompaniya bolalarga ham, ularning ota-onalariga ham mos keladigan mahsulotlar va tajribalarni taklif qilish orqali oilaga mos obro‘ga ega bo‘ldi.
Bolalar uchun mos menyu variantlari: McDonald’s Happy Meals – bu bolalarni jalb qilish strategiyasining asosidir. Kichikroq qismlarga ega, byudjetga mos narx va jozibali qadoqlash bilan ushbu taomlar ko‘pincha mashhur bolalar franchayzalari yoki filmlariga bog‘langan o‘yinchoqlarni o‘z ichiga oladi, bu esa ovqatlanish uchun bolalar uchun yoqimli tajriba va ota-onalar uchun qulaylik yaratadi.
Oilaga yo‘naltirilgan promoaksiyalar: McDonald’s mavzuli promoaksiyalar, tug‘ilgan kunlar uchun paketlar va do‘kondagi o‘yin maydonlari kabi tashabbuslar bilan oilalarga murojaat qilishni kuchaytiradi. Ushbu sa’y-harakatlar hamjamiyat tuyg‘usini shakllantiradi va McDonald’sni mehmondo‘st, oilaga yo‘naltirilgan ovqatlanish joyi sifatida ko‘rsatadi.
2. Yosh kattalar va milleniallar
“McDonald’s” auditoriyasining yana bir muhim segmenti yoshlarni, xususan, “Millenials” va “Z Gen”ni o‘z ichiga oladi. Bu iste’molchilar qulaylik, innovatsiya va sifatni qadrlashadi, bu esa ularni brend uchun muhim demografik ko‘rsatkichga aylantiradi.
Qulaylikka e’tibor qarating: band hayot tarzi bilan yoshlar tez va oson ovqatlanish variantlarini qidirishadi. “McDonald’s” ushbu ehtiyojni mobil buyurtma, qulay ilova va samarali yetkazib berish xizmatlari bilan qondiradi, milleniallar va Z avlodiga mos keladigan texnologiyaga asoslangan tajribani yaratadi.
Sog‘lom menyu variantlari: Yosh avlod salomatlik va salomatlikka tobora ko‘proq e’tibor qaratmoqda. Bunga javoban McDonald’s salatlar, meva bo‘laklari va boshqa past kaloriyali menyu mahsulotlarini taqdim etdi. Yangi ingredientlar va muvozanatli ovqatlarga urg‘u beruvchi marketing kampaniyalari ushbu salomatlikka e’tiborli demografiyaga murojaat qiladi.
3. Qiymat qidiruvchilar
“McDonald’s” maqsadli auditoriyasining katta qismini qadriyatli mijozlar, ya’ni sifatiga putur yetkazmasdan arzon ovqatlarni qidiruvchilar tashkil etadi.
Arzon narxlash strategiyasi: McDonald’s o‘zining qiymatga asoslangan narxlari bilan mashhur. Qiymat menyusi, aralash taomlar va maxsus promoaksiyalar talabalar, kam ta’minlangan oilalar va byudjetni yaxshi biladigan odamlar uchun ovqatlanishni arzonlashtiradi.
Promoaksiyalar va chegirmalar: Kuponlar, cheklangan muddatli takliflar va MyMcDonald’s Rewards kabi sodiqlik dasturlari qiymat qidirayotgan mijozlarning tez-tez tashriflarini rag‘batlantiradi. Ushbu tashabbuslar “McDonald’s” tannarxni hisobga olgan holda ovqatlanish uchun eng yaxshi tanlov bo‘lib qolishini ta’minlaydi.
4. Xalqaro auditoriya
Dunyoda tan olingan brend sifatida McDonald’s o‘z takliflarini turli xil madaniy afzalliklar va an’analarga javob berish uchun moslashtiradi va turli bozorlarda dolzarbligini ta’minlaydi.
Menyularni moslashtirish: McDonald’s o‘z menyusini mahalliy did va parhez afzalliklariga moslashtiradi. Masalan, Hindistondagi McAloo Tikki yoki Yaponiyadagi Teriyaki Burger kabi vegetarian variantlari McDonald’sning mintaqaviy pazandalik an’analarini hurmat qilish va aks ettirish qobiliyatini ko‘rsatadi.
Madaniy sezgirlik: Aksariyat musulmonlar yashaydigan mamlakatlarda Ramazon bayrami yoki Hindistonda Divali bayramini nishonlash kabi madaniy ahamiyatga ega targ‘ibotlarni o‘tkazish orqali McDonald’s mahalliy urf-odatlarni hurmat qilish va butun dunyo bo‘ylab jamoalar bilan aloqa o‘rnatishga sodiqligini mustahkamlaydi.
5. Salomatlikni yaxshi biladigan iste’molchilar
Salomatlik va salomatlikka e’tiborning kuchayishi bilan McDonald’s sog‘liqni yaxshi biladigan mijozlarning o‘sib borayotgan segmentiga xizmat ko‘rsatish orqali ushbu tendentsiyani qabul qildi.
Menyu innovatsiyalari: McDonald’s o‘z takliflarini grilda pishirilgan tovuq sendvichlari, salatlar va mevali smuzi kabi sog‘lomroq variantlarni o‘z ichiga olgan holda diversifikatsiya qildi. Ingrediyentlar va oziq-ovqat ma’lumotlarini olishda shaffoflik ushbu auditoriyani jalb qilishda muhim rol o‘ynaydi.
Sog‘lom tanlovlar marketingi: McDonald’s sifati va salomatligini ta’kidlaydigan reklama kampaniyalari orqali o‘zining sog‘lom menyu variantlarini ta’kidlaydi. Fast-fud muvozanatli turmush tarziga qanday mos kelishini ko‘rsatib, bu sa’y-harakatlar salomatlikka e’tiborli iste’molchilarni jalb qiladi va tez-tez fast-fud bilan bog‘liq tushunchalarni hal qiladi.
McDonald’sning marketing miksi
“McDonald’s” marketing strategiyasining asosini 4P – Narx, Mahsulot, Joy va Tashviqot deb nomlanuvchi marketing aralashmasi tashkil etadi. McDonald’s ushbu elementlarga o‘z yondashuvini mohirona moslashtirdi, bu esa global iste’molchilarning o‘zgaruvchan talablarini qondirish va tez ovqatlanish sanoatida o‘zining raqobatdosh ustunligini saqlab qolish imkonini beradi.
Narx: Narxlar “McDonald’s” muvaffaqiyati uchun juda muhim bo‘lib, unga daromadlilikni ta’minlagan holda keng mijozlar bazasini jalb qilish imkonini beradi. Kompaniya narxlarni bozor sharoitlari va iste’molchilarning xatti-harakatlari bilan muvofiqlashtirish uchun bir nechta strategiyalardan foydalanadi.
Raqobatli narxlash strategiyasi: McDonald’s Burger King va Wendy’s kabi raqobatchilar bilan taqqoslanadigan yoki ko‘pincha pastroq narxlarni saqlab qoladi. Ushbu strategiya qadriyatli iste’molchilarni, ayniqsa, oilalar va yosh mijozlarni jalb qiladi. Raqobatbardoshlikni saqlab qolish uchun McDonald’s muntazam ravishda raqobatchilarning narxlari va promoaksiyalarini tahlil qiladi, sifatni buzmasdan arzonligini ta’kidlash uchun “$1 $2 $3 Dollar Menyu” kabi qiymat menyuslarini taklif qiladi.
Dinamik narx siyosati va reklama aktsiyalari: McDonald’s o‘z mijozlari orasida qiziqish uyg‘otish va savdo hajmini oshirish maqsadida vaqtinchalik takliflar (LTO), mavsumiy maxsus menyular hamda reklama to‘plamlaridan mahorat bilan foydalanadi.”Monopoliya o‘yini” kabi kampaniyalar mijozlar ishtiroki va sodiqligini oshirish bilan birga xaridlarni rag‘batlantiradi.
Psixologik narxlash: Narxlar ko‘pincha yumaloq raqamlardan biroz pastda belgilanadi (masalan, 1,00 dollar o‘rniga 0,99 dollar). Ushbu taktika brendning qiymat taklifini mustahkamlash uchun menyu elementlari va kombolarda qo‘llaniladi.
Narxlarni segmentlash: McDonald’s narxlarni geografik bozorlar, mahalliy iqtisodiy sharoitlar va xarid qobiliyatini hisobga olgan holda sozlaydi. Rivojlanayotgan bozorlarda pastroq narxlardagi kichikroq qismlar taklif etiladi, daromadi yuqori mintaqalarda esa premium menyu variantlari mavjud. Iqtisodiy inqiroz davrida McDonald’s o‘z mijozlar bazasini saqlab qolish uchun arzonlikka e’tibor qaratadi.
Qiymatlarni anglash va sifatni ta’minlash: “McDonald’s” arzon narxlardan tashqari, o‘z tarkibiy qismlari, tayyorgarligi va mijozlarga xizmat ko‘rsatishda sifatga e’tibor qaratadi. Manba va oziq-ovqat ma’lumotlari haqidagi shaffoflik iste’molchilarning ishonchini oshiradi va narxlarni, ayniqsa premium menyu mahsulotlari uchun, oqlaydi.
Mahsulot: McDonald’s mahsulot strategiyasi uning muvaffaqiyatining markazida bo‘lib, turli xil auditoriyalarni qondirish uchun izchil global menyuni mahalliy moslashtirish bilan muvozanatlashtiradi.
Asosiy menyu elementlari: Big Mac, Cheese bilan chorak funt, Chicken McNuggets va French Fries kabi Staples McDonald’s takliflarini belgilaydi. Ushbu nishonli mahsulotlar turli joylarda izchillik va ishonchlilikni ta’minlaydi, mijozlarning sodiqligini rivojlantiradi va sifatdan kutilmalarni o‘rnatadi.
Mahsulotni moslashtirish va mahalliylashtirish: McDonald’s o‘z menyusini mahalliy did va madaniy afzalliklarga moslashtiradi. Masalan, Hindistonda McAloo Tikki kabi vegetarian variantlari parhez cheklovlariga javob bersa, Yaponiyada Teriyaki McBurger va Ebi Filet-O kabi mahsulotlar mavjud.
Yangi mahsulotlar va LTO: McRib kabi cheklangan vaqtli takliflar va mashhurlar yoki franchayzlar bilan hamkorlik shov-shuvlarni keltirib chiqaradi va takroriy mijozlarni jalb qiladi. Mavsumiy va maxsus nashrlar menyuni dinamik saqlaydi va iste’molchilar qiziqishini oshiradi.
Salomatlik va salomatlik: Jahon sog‘liqni saqlash tendensiyalariga muvofiq, McDonald’s o‘z menyusini salatlar, suli uni va yogurtni o‘z ichiga olgan holda kengaytirdi. Shaffof oziq-ovqat axboroti va McDonald’s ilovasi orqali moslashtirish variantlari sog‘liqqa e’tiborli iste’molchilarga ongli tanlov qilish imkonini beradi.
Joy: “McDonald’s”ning keng ko‘lamli jismoniy joylashuvi va tarqatish kanallari tarmog‘i butun dunyo bo‘ylab millionlab mijozlarga qulaylik va qulaylikni ta’minlaydi.
Global qamrov va franchayzing modeli: 100 dan ortiq mamlakatlarda faoliyat yurituvchi McDonald’s franchayzing modeli brend barqarorligini saqlab qolgan holda tez kengayishni osonlashtiradi. Mahalliy tadbirkorlar bozorga xos ma’lumotlarni olib kelishadi, bu esa reklamalarni moslashtirish va xizmatlarni moslashtirish imkonini beradi.
Strategik joylashuvni tanlash: Makdonalds ko‘rinuvchanlik va piyodalar sonini maksimal darajada oshirish uchun savdo markazlari, aeroportlar va maktablar kabi gavjum joylarga ustuvorlik beradi. Shahar markazlari iste’molchilarning yuqori zichligini hisobga olgan holda alohida diqqatga sazovor joy hisoblanadi.
Iste’molchilar fe’l-atvoriga moslashish: Urbanizatsiya va qulayliklarga bo‘lgan talabning o‘sishi kiosklar va drive-thrus kabi kichikroq formatlarga olib keldi. McDonald’s, shuningdek, mijozlarning harakatdagi turmush tarziga xizmat ko‘rsatuvchi Uber Eats va DoorDash kabi yetkazib berish platformalari bilan hamkorlik qiladi.
Texnologik integratsiya: o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish kioskalari va mobil ilovalar kabi innovatsiyalar buyurtma berish va to‘lovni soddalashtiradi, kutish vaqtini qisqartiradi va mijozlarning qoniqishini oshiradi. Ushbu yutuqlar McDonald’sning qulaylik va samaradorlikka sodiqligini aks ettiradi.
Mahalliylashtirish va noan’anaviy joylar: McDonald’s o‘z taklif va xizmatlarini mahalliy afzalliklarga moslashtiradi, brendga sodiqlikni mustahkamlaydi. Bundan tashqari, kompaniya shifoxonalar, aeroportlar va universitetlar kabi noan’anaviy joylarga kengayib, turli sharoitlarda qulaylikni ta’minladi.
McDonald’s marketing strategiyalari
“McDonald’s”ning ajoyib global muvaffaqiyati puxta ishlab chiqilgan va dinamik marketing strategiyasi bilan asoslanadi. Turli innovatsion yondashuvlarni qo‘llash orqali fast-fud giganti o‘zining raqobatdosh ustunligini saqlab qoladi va turli xil iste’molchilar demografiyasi bilan rezonans qiladi. Quyida “McDonald’s” marketing strategiyasining muhim tarkibiy qismlari keltirilgan.
Maqsadli bozorni aniqlash: McDonald’s o‘z auditoriyasini segmentlash va marketing sa’y-harakatlarini shunga mos ravishda moslashtirish uchun keng ko‘lamli bozor tadqiqotlaridan foydalanadi. Kompaniya asosiy demografik guruhlarga, shu jumladan oilalarga, bolalarga va ming yillik avlodga e’tibor qaratadi, ammo uning strategiyalari barcha yosh guruhlariga murojaat qilish uchun yetarli darajada ko‘p qirrali.
Kichik bolali oilalar uchun kampaniyalar ko‘pincha esda qolarli ovqatlanish tajribalarini yaratishga qaratilgan, masalan, Happy Meals markaziga qaratilgan promoaksiyalar. Kollej talabalari va yoshlarni jalb qilish uchun McDonald’s maxsus promoaksiyalar va qiymatga asoslangan takliflar orqali arzonlikka urg‘u beradi.
Demografik segmentatsiyadan tashqari, McDonald’s turmush tarzi tanlovi va qadriyatlariga mos kelish uchun psixografik ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Misol uchun, brend salatlar va mevalar kabi menyu variantlarini joriy etish orqali sog‘lig‘ini yaxshi biladigan iste’molchilarga xizmat qiladi, bu uning paydo bo‘layotgan iste’mol tendensiyalariga moslashuvchanligini aks ettiradi.
Iste’molchilarning xatti-harakatlarini, masalan, ovqatlanish afzalliklarini, qulaylik va onlayn buyurtmalarga bo‘lgan talabning o‘sishini tushunish McDonald’sni o‘z mijozlariga qanday xizmat ko‘rsatishda doimiy ravishda yangilashga undadi.
Brendning joylashuvi va imidji: “McDonald’s” marketing strategiyasining asosini brendning joylashuvi tashkil etadi, bu esa tez ovqatlanish tarmog‘ini qiziqarli, oilaviy va arzon ovqatlanish tanlovi sifatida belgilaydi. Uning butun dunyoda tan olingan Oltin ravoqlari butun dunyo bo‘ylab iste’molchilar bilan hissiy aloqani yaratib, tanishlik, qulaylik va baxtni uyg‘otadi.
McDonald’s bolalarni jalb qilish va oilaga yo‘naltirilgan imidjni yaratish uchun mo‘ljallangan Ronald McDonald timsoli orqali o‘zining o‘yinbop brend shaxsini mustahkamlaydi. Brendning asosiy qadriyatlari – sifat, qulaylik va zavq – uning doimiy “Men uni sevaman” shiorida mujassamlashgan bo‘lib, u ijobiy va qoniqarli mijoz tajribasini taqdim etadi.
Mahsulot innovatsiyasi va menyu diversifikatsiyasi: Innovatsiya McDonald’s marketingining ajralmas qismidir, chunki u mijozlarning qiziqishini saqlab qolish uchun doimiy ravishda yangi mahsulotlarni taqdim etadi.
Menyu lokalizatsiyasi: McDonald’s o‘z takliflarini mintaqaviy afzalliklarga qarab sozlaydi. Masalan, Hindistonning McSpicy Paneer va Osiyoning guruch asosidagi taomlari McDonald’sning madaniy sezgirliklarni hurmat qilgan holda mahalliy ta’mga javob berishga sodiqligini ko‘rsatadi.
Salomatlikka mos variantlar: Iste’molchilarning sog‘lom taomlarga bo‘lgan talabiga javob bergan holda, McDonald’s o‘z menyusini salatlar, mevalar va vegetarian mahsulotlar kabi parhez cheklovlariga moslashtirilgan variantlarni o‘z ichiga olgan holda kengaytirdi. Sun’iy konservantlarni olib tashlash uning iste’mol qadriyatlarini rivojlantirishga sodiqligini yana bir bor ta’kidlaydi.
Vaqti cheklangan takliflar: Makrib kabi mavsumiy mahsulotlar hayajon va shoshilinchlikni keltirib chiqaradi, takroriy tashriflarni rag‘batlantiradi. Brendlar va mashhurlar bilan hamkorlik ham shov-shuvga sabab bo‘lib, yosh demografiyalar orasida jozibadorlikni oshiradi.
Narxlash strategiyalari va qiymat takliflari: “McDonald’s”ning narxlash strategiyalari daromadlilikni saqlab qolgan holda keng mijozlar bazasini jalb qilish qobiliyatida muhim rol o‘ynaydi.
Qiymat menyusi: Qiymat menyusining arzon narxi McDonald’sning tejamkor iste’molchilarga murojaat qilishini ta’minlaydi, byudjetga sezgir guruhlar uchun moslashuvchanlik va ovqatlanish variantlarini taqdim etadi.
Dinamik narxlar: Mavsumiy promoaksiyalar va cheklangan muddatli chegirmalar maktabga qaytish yoki bayram kampaniyalari kabi muhim davrlarda hamyonboplikni yaratadi.
Psixologik narxlash: Butun sonlardan biroz pastda belgilangan narxlar, masalan, 1,00 dollar o‘rniga 0,99 dollar, yaxshiroq qiymat tuyg‘usini yaratadi, sotuvni oshiradi va mijozlarning qoniqishini oshiradi.
Reklama taktikasi va reklama kampaniyalari: Reklama McDonald’s marketingining markazida bo‘lib, brend xabardorligini oshiradi va iste’molchilar ishtirokini oshiradi.
Reklama: Kompaniya an’anaviy va raqamli reklama kanallariga katta sarmoya kiritadi, “I’m Lovin’ It” kabi global kampaniyalar keng e’tirofga sazovor bo‘lmoqda. Mahalliylashtirilgan moslashuvlar McDonald’sning turli madaniy tomoshabinlar bilan rezonans qilishini ta’minlaydi.
Savdo promoaksiyalari: Baxtli taomlar va ommabop madaniyat bilan bog‘liq cheklangan vaqtli takliflar kabi tashabbuslar oilalarni o‘ziga jalb qiladi va hayajon uyg‘otadi. Yaponiyadagi Samuray Burger kabi mavsumiy mahsulotlar takroriy tashriflar va ijtimoiy tarmoqlardagi shov-shuvlarni rag‘batlantiradi.
Mahalliy tadbirlarga homiylik qilish va ta’sir qiluvchilar bilan hamkorlik qilish yaxshi niyatlar uyg‘otadi va McDonald’sning jamiyatdagi ishtirokini kuchaytiradi.
Raqamli marketing va ijtimoiy media bilan aloqalar: McDonald’s raqamli inqilobni qabul qildi, iste’molchilar bilan bog‘lanish va marketing sa’y-harakatlarini kuchaytirish uchun onlayn platformalardan foydalandi.
Ijtimoiy tarmoqlar: Instagram, Facebook va X/Twitterdagi faol hisoblar McDonald’sga mijozlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa qilish, promoaksiyalarni ulashish va real vaqt rejimida fikr-mulohaza olish imkonini beradi.
Mobil ilova: McDonald’s ilovasi ekskluziv chegirmalar, sodiq mijozlar uchun mukofotlar va buyurtma berish funksiyalarini taklif qiladi, mijozlar taassurotini soddalashtiradi va texnologiyani yaxshi biladigan iste’molchilarni jalb qiladi.
Influencer Partnerships: Collaborations with influencers amplify McDonald’s’s reach and help connect with younger audiences authentically.
Mahalliylashtirilgan marketing strategiyalari Mahalliylashtirish McDonald’s muvaffaqiyatining tamal toshi bo‘lib, brendga o‘z xabarlari va takliflarini mintaqaviy bozorlarga samarali moslashtirish imkonini beradi.
Madaniy jihatdan dolzarb kampaniyalar: McDonald’s o‘z reklamasini mahalliy urf-odatlar, tillar va asosiy tadbirlarga, masalan, musulmonlar ko‘p bo‘lgan mamlakatlarda Ramazon targ‘ibotlari yoki Sharqiy Osiyoda Oy Yangi yili kampaniyalariga moslashtirish uchun tayyorlaydi.
Menyuni moslash: Mahalliy pazandachilik an’analarini aks ettiruvchi noyob menyu elementlari mintaqaviy iste’molchilar bilan aloqalarni mustahkamlaydi va sodiqlikni oshiradi.
Strategik hamkorlik va hamkorlik: “McDonald’s” kompaniyasining strategik hamkorligi uning ommabopligini oshiradi va qamrovini kengaytiradi.
Entertainment Partnerships: Collaborations with brands like Disney tie McDonald’s to family-friendly films, attracting families with themed promotions.
Korporativ ijtimoiy mas’uliyat: notijorat tashkilotlar bilan hamkorlik va Ronald Makdonald Xaus xayriya tashkilotlari kabi tashabbuslar McDonald’sning mijozlar o‘rtasida xayrixohlikni shakllantirishga sodiqligini ta’kidlaydi.
“McDonald’s” mijozlar kechinmasini optimallashtirishga katta e’tibor qaratadi.
Atrof-muhit va xizmat ko‘rsatish: Oilaviy qulay maketlar va tezkor xizmat ovqatlanish uchun jozibali muhitni yaratadi.
Sodiqlik dasturlari: MyMcDonald’s Rewards kabi tashabbuslar takroriy tashriflarni rag‘batlantiradi va uzoq muddatli aloqani rivojlantiradi.
Barqarorlik va CSR tashabbuslari: McDonald’sning barqarorlikka sodiqligi uning ta’minot va operatsion amaliyotlarida ko‘rinadi.
Axloqiy manba: Brend axloqiy amaliyotlarga sodiqligini aks ettiruvchi qafassiz tuxum va barqaror baliq kabi mas’uliyat bilan olingan ingredientlarga ustuvorlik beradi.
Chiqindilarni kamaytirish: qadoqlash chiqindilarini minimallashtirish va ekologik toza materiallarni qabul qilish bo‘yicha sa’y-harakatlar iste’molchilarning korporativ mas’uliyatiga bo‘lgan umidlariga mos keladi.
Sevimli fast-fud zanjirining kelajagi
Texnologiya va McDonald’s: Bu g‘alati tuyulishi mumkin, lekin men 2099-yilda Cyberpunkdan ilhomlangan McDonald’sni tasavvur qilaman – kelajakdagi shahar manzarasida ko‘cha burchaklarini yorituvchi neon bilan yoritilgan oltin kamarlar. Ushbu bashorat uzoqqa cho‘zilgandek tuyulishi mumkin, ammo kelajak nima bo‘lishini kim ayta oladi?
Ishonchimiz komilki, “McDonald’s” va butun dunyo texnologik jihatdan ancha ilg‘or bo‘ladi.
Fast-fud restoranlari o‘z faoliyatiga texnologiyani integratsiya qilayotganini ko‘ryapmiz. Ko‘pgina do‘konlarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish kioskalari standartga aylandi, bu mijozlarga xodimlar bilan minimal o‘zaro ta’sirda buyurtma berish imkonini beradi. Kontaktsiz to‘lovlar tobora ko‘proq naqd pul o‘tkazmalarining o‘rnini bosmoqda va mijozlar taassurotini yanada soddalashtirmoqda.
Ehtimol, eng o‘zgaruvchan taraqqiyot avtomatlashtirishning yuksalishidir. An’anaviy ravishda inson ishchilari tomonidan bajariladigan vazifalarni robotlar o‘z zimmasiga ola boshladi. Misol uchun, Flippy robotlari – avtomatlashtirilgan oshxona yordamchilari – hozirda AQShning turli tez ovqatlanish tarmoqlarida ishlaydi, bu esa oziq-ovqat tayyorlash samaradorligi va izchilligini oshiradi.
Ammo avtomatlashtirish faqat oshxona bilan cheklanib qolmaydi. Joriy yilning boshida “McDonald’s” mijozlarning buyurtmalarini qabul qiluvchi robot – sun’iy intellektga asoslangan yangi buyurtma tizimini taqdim etdi. Wendy’s, Sonic va Popeyes kabi boshqa yirik fast-fud brendlari ham o‘z faoliyatida sun’iy intellekt bilan tajriba o‘tkazmoqda.
Dalhousie universiteti iqtisod professori Keysi Uorman CNBC telekanaliga bergan intervyusida shunday degandi: “Mashinalar o‘z o‘rnida bo‘lsa, ortga qaytishning iloji yo‘q.” Agar “McDonald’s” o‘zining texnologik evolyutsiyasini davom ettirsa, u yanada tezroq, samaraliroq va aniqroq bo‘ladi, lekin u o‘ziga xos bo‘lgan insoniy ta’sirni yo‘qotishi mumkin.
Fast-fud ishchi-xodimlariga ortiq ehtiyoj bo’lmaydimi?
Sun’iy intellektning tez o‘sishi bilan tez ovqatlanish sanoatidagi inson ishchilari asta-sekin yo‘q bo‘lib ketishi muqarrardek tuyuladi.
“McDonald’s” allaqachon ishchi kuchidan uzoqlasha boshladi. Aprel oyida kompaniya minglab xodimlarni ishdan bo‘shatdi – ba’zilar bu harakatni xarajatlarni qisqartirish bilan bog‘lashdi, ammo boshqalar bu avtomatlashtirishga yo‘l ochish uchun kattaroq strategiyani anglatadi, deb taxmin qilishdi.
Agar bu tendensiya davom etsa, 2099-yilga kelib, “McDonald’s” ofislari to‘liq avtomatlashtirilgan va ishchilardan holi bo‘lishi ehtimoli katta.
Ushbu potensial kelajak haqida eng xavotirli narsa – bu McDonald’sning o‘ziga xos jozibasi yo‘qolishi. Restoran uzoq vaqtdan beri quvonchli joy bo‘lib kelgan, samimiy tabassumlar va bolalar va kattalarni xursand qiladigan muhit bilan to‘lgan. Bu oilalar to‘planadigan, kayfiyat ko‘taradigan va xotiralar yaratadigan makondir.
“McDonald’s” avtomatlashtirish borasidagi sa’y-harakatlarini jadallashtirar ekan, brend mohiyatini saqlab qolishga harakat qilishi kerak. “McDonald’s” tajribasini belgilovchi insoniy aloqa – iliqlik va baxt – samaradorlikka intilishda qurbon qilinmasligi kerak. Busiz “McDonald’s” uni mashhur global tashkilotga aylantirgan sehr-jodudan mahrum bo‘lishi mumkin.
Zuhraxon Mansurova
Fikr bildirish