Ilon Mask yillar davomida Tesla’ni elektr transport vositalari inqilobining yetakchisi sifatida taqdim etdi, avtomobil sanoatini izdan chiqarib, kelajak transportini shakllantirishga harakat qildi. Ammo Tesla’ning ulkan maqsadlari ortida AQSh hukumati yordamiga tobora ortib borayotgan qaramlik mavjud, bu esa soliq to‘lovchilarning pullari Mask kompaniyasini yashirin tarzda saqlab qolayotganini anglatishi mumkin.
So‘nggi voqealar siyosat, biznes va shaxsiy aloqalar o‘rtasidagi chegaralarni noaniq qilib qo‘ydi, natijada ba’zi tanqidchilar Oq uyni “Tesla shourumi” deb atay boshlashdi. Federal hukumat tomonidan Tesla avtomobillarining ommaviy xarid qilinishi keskin oshgan, shu bilan birga, Mask maxsus davlat maslahatchisi rollarini qo‘lga kiritmoqda. Endi Tesla’ning omon qolishi faqat bozor muvaffaqiyatiga bog‘liq emas, balki tobora siyosiy ta’sir va hukumat ko‘magiga bog‘lanib bormoqda.
Prezident uchun Tesla ramziy harakatmi yoki strategiya?
Tesla va AQSh hukumati o‘rtasidagi aloqalarning chuqurlashib borayotganini ko‘rsatgan eng yaqqol belgilaridan biri Donald Trumpning garchi xavfsizlik cheklovlari tufayli uni hayday olmasa ham $90,000 qiymatga ega Tesla Model S Plaid xarid qilgani bo‘ldi. Bu qadam Tesla’ni qo‘llab-quvvatlash sifatida talqin qilindi, ayniqsa kompaniyaning aksiyalari tushib ketayotgan, Mask esa siyosiy aloqalari tufayli jiddiy tanqid ostida qolayotgan bir paytda.
Bu harakat ramziy qo‘llab-quvvatlashdek ko‘ringan bo‘lsa ham, ayni vaqtda Tesla moliyaviy qiyinchiliklar, kuchayib borayotgan bozor raqobati va investorlarning tobora ortayotgan shubhalari bilan kurashmoqda. Oq uy Tesla’ni ochiq qo‘llab-quvvatlashi hukumat kompaniyani qiyin davrda sun’iy ravishda ushlab turishga harakat qilyaptimi degan savollarni keltirib chiqardi.
Prezidentlik darajasidagi qo‘llab-quvvatlashdan tashqari, soliq to‘lovchilarning pullari Tesla’ga amerikaliklarning aksariyati bilmagan usullar bilan oqib kelmoqda. Hujjatlar AQSh hukumati 2025-yilda Tesla avtomobillarini rekord darajada ko‘p sotib olishni rejalashtirayotganini ko‘rsatmoqda, shu bilan elektr transport vositalari xarajatlari oldingi yillarga nisbatan keskin oshishi kutilmoqda. Bu esa aynan Tesla uchun juda foydali bo‘lmoqda, chunki u hali ham EV bozorida eng ustun brend hisoblanadi.
Ilon Maskning Vashingtondagi ta’siri
Tesla uchun hukumat yordami faqat moliyaviy emas, balki siyosiy qo‘llab-quvvatlash hamdir. Ilon Mask Vashingtonda mustahkam mavqega ega bo‘lib, maslahatchilik rollarini va siyosiy ta’sirni qo‘lga kiritgan. U Rasmiy ravishda AQSh Hukumat samaradorligi departamentida (DOGE) lavozimga ega, bu esa unga federal kontraktlar, normativ qarorlar va strategik moliyalashtirish rejalariga bevosita kirish imkonini beradi.
Ilon Maskning ta’siri oshgani sayin, Tesla nafaqat mashina ishlab chiqarish, balki siyosat orqali ham bozorni nazorat qilishga harakat qilmoqda. U hukumatdagi muhim odamlar bilan yaxshi munosabatda bo‘lgani uchun Tesla yirik davlat shartnomalari, soliqlardan chegirmalar oladi va qoidalar unga qulay tarzda o‘zgaradi. Bu esa kompaniyaning barqaror daromad topishiga yordam beradi.
Bu biznes va siyosatning aralashuvi yuzasidan axloqiy savollarni keltirib chiqarmoqda. Mask o‘zini mustaqil fikrlovchi sifatida ko‘rsatgan bo‘lsa-da, uning hukumat mablag‘lariga bo‘lgan bog‘liqligi Tesla aslida mustaqil kompaniya emasligini ko‘rsatmoqda.
Jamoatchilik noroziligi va iqtisodiy oqibatlar
Tesla muvaffaqiyatiga qaramay, Maskning siyosiy harakatlari jamoatchilik e’tiboridan chetda qolmadi. So‘nggi oylarda Tesla keng jamoatchilik noroziligiga duch keldi, kompaniya aksiyalari tushib ketdi va hatto uning dilerlik markazlariga hujumlar sodir bo‘ldi. Ko‘plab amerikaliklar nega soliq to‘lovchilarning pullari erkin bozor kapitalizmini targ‘ib qiluvchi milliarder boshqarayotgan kompaniyani qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatilayotgani haqida savol bermoqda.
Shu bilan birga, Tesla raqobatchilari adolatsiz ustunlikdan norozi. An’anaviy avtomobil ishlab chiqaruvchilar hamda yangi EV startaplari Tesla’ga berilayotgan maxsus imtiyozlar bozor raqobatini buzayotganini va elektr transport vositalari sanoatini sun’iy ravishda o‘zgartirayotganini ta’kidlamoqda.
Hukumat pullari qanday ishlatilayotgani jadal tekshirilayotgan paytda, Tesla soliq to‘lovchilarning pullariga qanchalik bog‘liq ekani ko‘proq muhokama qilinishi mumkin. Agar siyosat o‘zgarsa, Ilon Mask Tesla’ni oldingi o‘rinda ushlab turish uchun Vashingtondan oldingidek oson yordam ololmasligi mumkin.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish