O‘zbekiston qisqa vaqt ichida raqamli iqtisodiyotning yangi rivojlanayotgan bosqichidan tez rivojlanayotgan startap ekotizimiga aylanib, butun dunyo e’tiborini tortdi. 2020-yilda kichik miqdordagi boshlang‘ich moliyalashtirishdan 2024-yilda o‘zining birinchi unicorn kompaniyasini yaratishga qadar, O‘zbekiston davlat-xususiy sektor hamkorligi, jasur regulyator islohotlari va global innovatsiya markazlari bilan hamkorlik orqali o‘zining muvaffaqiyatli yo‘lini yaratdi. O‘zbekistonning milliy innovatsiya markazi bo‘lgan IT Park, talabalarning g‘oyalaridan tortib to global texnologiya startaplariga qadar to‘liq tsiklni taqdim etayotgan markaz sifatida mamlakatni xalqaro asoschilar, investorlar va venchur kapitalistlar uchun ochiq imkoniyatlar manzili sifatida shakllantiradi.
Moliya va ekotizim qiymatining tez o‘sishi
O‘zbekistonning startap ekotizimi qanday tez rivojlanayotganini kuzatish juda ta’sirli. 2020-yilda 0,3 million dollardan boshlang‘ich moliyalashtirish 2024-yilda 69,5 million dollargacha ko‘paydi—bu 230 barobar ortdi. Ushbu moliyaviy yuksalishda markaziy o‘rinni egallagan fintech unicorn kompaniyasi Uzum bo‘lib, u 2024-yilda 52 million dollar miqdoridagi A seriyasini jalb qilib, 1,16 milliard dollar baholangan. Bu yutuq, O‘zbekistonning startap ekotizimining umumiy qiymatini 2021-yildagi Global Startap Ekotizimi Hisobotida 1 million dollardan 2025-yilga kelib 1,2 milliard dollarga ko‘tarilishiga olib keldi.
Bu investitsiya yuksalishi faqatgina alohida muvaffaqiyatlar bilan bog‘liq emas, balki tizimli o‘zgarishni ko‘rsatadi. 2025-yilga kelib, O‘zbekistonda 12 dan ortiq faol venchur kapital fondlari ishlamoqda, ularning umumiy aktivlari 136 million dollardan oshib, faqat besh yil ichida o‘n baravar ko‘paydi. Ushbu fondlar fintech, edtech, AI va e-commerce kabi sohalarda o‘sishni qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynamoqda.
“O‘zbekistonda nafaqat o‘sish, balki global raqamli iqtisodiyotdagi rolini qayta ko‘rib chiqish jarayoni ham kuzatilmoqda,” deydi Sherzod Shermatov, O‘zbekiston Respublikasi Raqamli Texnologiyalar vaziri. “Doimiy islohotlar, xalqaro biznesga ochiqlik va hukumatdan kelayotgan yordamlar bilan biz O‘zbekistonni global IT sanoatida muhim o‘yinchi sifatida joylashtira olishimizga ishonchimiz komil.”
Sherzod Shermatov
O‘zbekiston Respublikasi Raqamli Texnologiyalar vaziri
Biz O‘zbekistonda nafaqat o‘sish, balki global raqamli iqtisodiyotdagi rolini qayta ko‘rib chiqish jarayonini kuzatayapmiz. Doimiy islohotlar, xalqaro biznesga ochiqlik va hukumatdan kelayotgan yordamlar bilan biz O‘zbekistonni global IT sanoatida muhim o‘yinchi sifatida joylashtira olishimizga ishonchimiz komil.
Yosh, malakali va xalqaro bog‘langan ishchi kuch
Ushbu o‘sishning yana bir asosiy omili O‘zbekistonning dinamik va ko‘p tilli ishchi kuchidir. Mamlakatda 21 million mehnatga layoqatli fuqarolar yashamoqda va o‘rtacha yosh 29 yoshni tashkil etadi, har yili 125 000 universitet bitiruvchisi, shulardan 60 000 dan ortig‘i axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va biznes xizmatlari sohalarida ta’lim oladi. Bu malaka o‘quvchilarni yetkazib berishda 210 ta universitet va 30 ta xalqaro ta’lim muassasalari, jumladan, Webster Universiteti, Arizona Shtat Universitetining Amerika Texnologiya Universiteti, Amity va IT Park Universiteti o‘z hissasini qo‘shmoqda.
Shuningdek, mamlakat til jihatdan xilma-xil va xalqaro hamkorlikka yo‘naltirilgan bo‘lib, 90 dan ortiq mamlakatga vizasiz yoki soddalashtirilgan viza tizimi mavjud. O‘zbekistonning vaqt zonasi Osiyo, Yevropa va Shimoliy Amerika bilan qulay ravishda mos keladi, bu esa uni IT xizmatlari markazi sifatida jozibador qiladi.
Xorijiy asoschilar va investorlar uchun jozibador manzil
O‘zbekistonning jozibasi nafaqat malakali ishchi kuchda, balki barqaror siyosiy va iqtisodiy muhitda ham yotadi. Mamlakat Markaziy Osiyoda siyosiy barqarorlik bo‘yicha 1-o‘rinda turadi va dunyoning eng xavfsiz yashash joylari orasida top-10da joylashgan. 2017-yildan buyon iqtisodiyot 46% o‘sdi, chet el investitsiyalari esa uch baravar oshib, 2024-yilda 11,9 milliard dollarga yetdi.
“O‘zbekistonni tanlagan startaplar nafaqat bozor kirish imkoniyatini, balki o‘sish uchun zarur bo‘lgan tezlikni ham olishadi,” deydi Abdulakhad Kuchkarov, IT Park O‘zbekistonning bosh direktori. “Yevropa, Osiyo va O‘rta Sharqning kesishgan nuqtasida joylashgan bo‘lib, biz startaplar uchun global miqyosda rivojlanish uchun kerakli vositalar, kapital va regulyator erkinligini taqdim etamiz.”
Abdulakhad Kuchkarov
IT Park O‘zbekistonning bosh direktori
O‘zbekistonni tanlagan startaplar nafaqat bozor kirish imkoniyatini, balki o‘sish uchun zarur bo‘lgan tezlikni ham olishadi. Yevropa, Osiyo va O‘rta Sharqning kesishgan nuqtasida joylashgan bo‘lib, biz startaplar uchun global miqyosda rivojlanish uchun kerakli vositalar, kapital va regulyator erkinligini taqdim etamiz.
Mamlakatning startap do‘stona regulyator tizimi ham ushbu maqsadni qo‘llab-quvvatlaydi. Biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish, ofis tashkil etish va ishchi kuchini jalb qilish 6-8 hafta ichida yakunlanishi mumkin. Bundan tashqari, O‘zbekiston IT Park a’zolariga 2040-yilgacha korporativ va shaxsiy daromad solig‘idan, QQS, mulk solig‘i, yer solig‘i va bojxona to‘lovlaridan to‘liq ozod etadi, bu esa mamlakatni mintaqada eng jozibador fiskal muhitlardan biriga aylantiradi.
Shuningdek, IT Park O‘zbekiston “Zero Risk Program”ni joriy qilgan, bu xorijiy kompaniyalarga 12 oy davomida bepul ofis maydoni, texnik jihozlar va ish haqi kompensatsiyasi taklif qiladi, bu esa operatsion xarajatlarni kamaytirishga yordam beradi.
O‘zbekiston o‘z startaplarini global miqyosda tanitishga jiddiy e’tibor qaratmoqda. AQSh, Germaniya, Saudiyaning Arabistoni, Janubiy Koreya va Yaponiya kabi mamlakatlardagi xalqaro ofislari orqali IT Park O‘zbekiston o‘z asoschilari uchun bozor kirish imkoniyatlari, aylanma imkoniyatlari va transchegaraviy hamkorliklarni yaratishga yordam beradi. 2024-yildan buyon 90 dan ortiq hududiy startaplar xalqaro ko‘rgazmalarda va tanlovlarda ishtirok etdi, bu esa ularga biznes rivojlanish imkoniyatlari va xalqaro investorlar tarmog‘iga kirish imkoniyatini taqdim etdi.
Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlangan innovatsiyalar: IT Park
2019-yilda tashkil etilgan IT Park O‘zbekiston mamlakatning yetakchi texnologiya va innovatsiya markaziga aylandi. 2 800 dan ortiq kompaniyani qo‘llab-quvvatlaydigan IT Park, 730 ta xorijiy kompaniyani o‘z ichiga olgan holda, xalqaro hamkorliklar va texnologiya eksportlarining tez o‘sishini kuzatayapti.
2022-yilda joriy etilgan IT Visa dasturi mamlakatning ochiqligini yana bir bor namoyish etadi. Dastur xorijiy texnologiya asoschilari, investorlar va mutaxassislarga uch yillik ko‘p martalik vizalar taqdim etadi, bu ular uchun mulk sotib olish, tibbiyot va ta’lim xizmatlaridan foydalanish, oilalarini ko‘chirish imkonini beradi—barcha bular mahalliy homiyni talab qilmasdan.
Shuningdek, O‘zbekistonning Softlanding Programi xalqaro kompaniyalarga bozorga kirish jarayonini osonlashtiradi, ular uchun mentorlik, huquqiy maslahat, bozorga kirish xizmatlari va xalqaro akseleratsiya dasturlariga ishtirok etish xarajatlarini 50% ga qadar qoplash imkoniyatlarini taqdim etadi.
Local2Global tashabbusi O‘zbekistondagi startaplarni global miqyosda kengaytirishga yordam beradi, eksportni tezlashtirish xizmatlari, global tadbirlarda qatnashish uchun subsidiya va transchegaraviy biznes tarmog‘iga kirish imkoniyatlarini taqdim etadi.
O‘zbekiston startap muvaffaqiyatini qo‘llab-quvvatlash maqsadida 1+1 hamkorlik dasturini amalga oshirdi, bunda davlat xorijiy venchur kapital investitsiyalarini 100 000 dollargacha tenglashtirib, xorijiy venchur kapital jalb qilgan startaplarga global akselerator dasturlarida ishtirok etish uchun kompensatsiyalar taqdim etadi, shuningdek mentorlik va o‘qitish subsidiyalarini va 23 500 dollargacha (300 million so‘m) garovsiz kreditlar taqdim etadi.
2024-yilda Prezident qarori, startap ekotizimini yanada rivojlantirish va vençur moliyalashtirishni joriy etishga qaratilgan yangi qonuniy asos yaratdi. Qaror Digital Startup Programmasini rasmiylashtirish bilan birga, davlat mulkiga ega bo‘lgan banklarga venchur fondlari va startap studiyalarini tashkil etish, startaplar uchun subsidiyalangan narxlarda texnik infratuzilma va ofislar ijaraga olish, shuningdek startaplardan digital mahsulotlar va xizmatlar sotib olish imkoniyatini taqdim etdi.
Barcha dasturga rahbarlik qilish va uni amalga oshirishni nazorat qilish vazifasi Raqamli Texnologiyalar vaziriga yuklandi, bu mamlakatning startap kelajagiga bo‘lgan siyosiy qat’iyatliligini ko‘rsatadi.
Global hamkorlik va yangi imkoniyatlar
O‘zbekistonning kelajagi yorqin, chunki ICT Week Uzbekistan va GBS Forum kabi tadbirlar mamlakatni mintaqaviy innovatsiya yetakchisi sifatida ko‘rsatmoqda. Bu platformalar yanada ko‘proq hamkorliklar, venchur kapitali qiziqishini va biznes aloqalarini jalb qilishni maqsad qilmoqda.
O‘zbekiston texnologiya innovatsiyalari markazi sifatida tez rivojlanmoqda, 2024-yilda 50 dan ortiq startaplar bilan bog‘liq tashabbuslar amalga oshirildi. Yillik Prezident Tech Award musobaqasi, yosh iste’dodlarni qo‘llab-quvvatlash va raqamli yechimlarni rivojlantirish maqsadida 1 million dollar miqdoridagi yirik mukofot jamg‘armasiga ega.
Iqtisodiy barqarorlik, malakali ishchi kuchi, hukumatning jasur rejasi va global maqsadlar bilan O‘zbekiston endi faqatgina o‘sayotgan yulduz emas, balki startaplar, investorlar va innovatorlar uchun yangi imkoniyatlarni taqdim etayotgan markazga aylanishni boshladi.
Fikr bildirish