O‘zbekiston chet el to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar (FDI) uchun dinamik manzil sifatida paydo bo‘lmoqda, uning sanoat va savdo sohalari bu jarayonda yetakchi rol o‘ynamoqda. Mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiya qilish va isloh qilishni davom ettirar ekan, bir nechta asosiy sohalar chet el kapitalining oqimini ta‘minlamoqda, buning asosida investorlar uchun qulay siyosat va keng qamrovli rivojlanish dasturlari yotadi.
Investitsiyalarni rag‘batlantiruvchi siyosiy asoslar
O‘zbekistonning “Investitsiyalar va investitsion faoliyat to‘g‘risida”gi qonuni mablag‘larning mamlakatdan erkin chiqarilishini kafolatlaydi va investitsiyalarni milliylashtirishdan himoya qiladi. Davlat va xususiy sektorlar o‘rtasidagi muloqotni yaxshilash maqsadida, O‘zbekiston hukumati ko‘p darajali aloqa platformasini yaratdi. Unga Prezident huzuridagi Xorijiy investorlar kengashi, Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi (MIIT), viloyat hokimlarining muvofiqlashtiruvchi o‘rinbosarlari, diplomatik missiyalar va tijorat banklari kiradi.
Ushbu siyosat orqali hukumat xususiy sektorning rolini mustahkamlash va rivojlanish loyihalarida davlat moliyalashtirish ulushini qisqartirish maqsadida ko‘proq xususiy va chet el to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarini jalb qilishni maqsad qilgan. 2023-yilda iqtisodiyot 30 milliard dollardan ortiq mablag‘ni jalb qildi, shundan 87% xususiy yoki korporativ manbalardan, faqatgina 13% davlat moliyalashtirishdan kelib chiqdi. Bu faol siyosat O‘zbekistonni chet el kapitalini jalb qilishda mintaqaviy yetakchiga aylantirdi.
FDI oqimlari bo‘yicha asosiy statistik ma‘lumotlar
2023-yilda O‘zbekiston 7,2 milliard dollar miqdorida chet el investitsiyalarini jalb qildi, ular asosan quyidagi davlatlardan keldi:
- Xitoy: jami FDIning 25,6%
- Rossiya: 13,4%
- Saudiya Arabistoni: 7.9%
- Turkiya: 6.4%
- BAA: 5.8%
- Germaniya: 4.3%
2024-yildagi asosiy yutuqlar
Hozirda O‘zbekiston umumiy qiymati 148 milliard dollarga teng bo‘lgan investitsion loyihalar portfeliga ega. Shundan 36 milliard dollar 2024-yilda sarflandi, bu avvalgi yilga nisbatan 1,3 barobar ko‘pdir. Bundan tashqari, 2024-yilda 240 dan ortiq yirik va o‘rta hajmdagi loyihalar chet el investitsiyalarini jalb qilgan holda amalga oshirildi.
Masalan, faqatgina energetika sohasida 7 milliard dollardan ortiq qiymatga ega 24 loyiha amalga oshirildi. Jumladan, Buxoro, Navoiy, Namangan va Toshkent viloyatlarida umumiy quvvati 2 300 megavattga teng beshta quyosh va shamol elektr stansiyalari, shuningdek, beshta yuqori kuchlanishli podstansiyalar tarmoqqa ulandi.
Metallurgiya sohasida 881 million dollarga teng uchta loyiha, kimyo sohasida 267 million dollarga teng 15 loyiha va to‘qimachilik sanoatida 546 million dollarga teng 32 loyiha ishga tushirildi. Ushbu yutuqlar O‘zbekistonning sanoat sohasidagi diversifikatsiyasini ko‘rsatmoqda.
2030-yilga mo‘ljal: O‘zbekistonning iqtisodiy maqsadlari
Prezident Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston iqtisodiyotini 2030-yilga kelib 200 milliard dollarga yetkazish vazifasini qo‘ydi, buning uchun mamlakat islohotlarni davom ettirishi va samarali boshqaruvni saqlab qolishi lozim. 2024-yil 20-noyabr kuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasida so‘zlagan nutqida prezident kelgusi besh yilga mo‘ljallangan asosiy hukumat vazifalarini belgilab berdi:
- Yillik iqtisodiy o‘sish sur’atini 6-7% darajasida saqlash;
- Inflyatsiyani 5-6% gacha barqaror kamaytirishga erishish;
- Byudjet taqchilligi davlat xarajatlarining 3% dan oshmasligini ta‘minlash;
- Eksport hajmini 45 milliard dollarga oshirish, bunda Jahon Savdo Tashkilotiga (WTO) a‘zo bo‘lish va tayyor mahsulotlarning eksportdagi ulushini 50% gacha yetkazish.
Prezident yashirin iqtisodiyotga qarshi kurashning muhimligini ta‘kidladi, jumladan 2025-yilga kelib naqdsiz to‘lovlar ulushini 60% gacha oshirish vazifasini qo‘ydi. Ushbu islohotlar va tashabbuslar O‘zbekistonning 2030-yildagi Barqaror Rivojlanish Strategiyasiga muvofiq, mamlakatni yuqori daromadli davlatlar qatoriga qo‘shishga qaratilgan.
Energetika va Neft-gaz: Investitsiyalarning tayanchi
Energetika sohasi katta hajmdagi chet el kapitalini jalb qilishda davom etmoqda, bu esa quyosh va shamol fermalari kabi qayta tiklanadigan energiya loyihalariga, shuningdek, an‘anaviy neft va gaz loyihalariga yo‘naltirilgan. Hukumatning 2030-yilga kelib energiyaning 25% qayta tiklanadigan manbalardan olish bo‘yicha ulkan rejasi ushbu sohada FDIning asosiy harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Xitoy, Saudiya Arabistoni va BAA kabi davlatlardan yirik investorlar mamlakatning energiya infratuzilmasini modernizatsiya qilishga o‘z hissalarini qo‘shmoqda.
Sanoatlashtirish: Asosiy yo‘nalish
O‘zbekistonning viloyatlaridagi sanoatlashtirish loyihalari yana bir muhim chet el kapitalini jalb qilish sohasidir. Ushbu loyihalar mahalliy ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish, importga bog‘liqlikni kamaytirish va iqtisodiy diversifikatsiyani rag‘batlantirishga mo‘ljallangan. MIIT tomonidan ko‘rsatilgan kuchli qo‘llab-quvvatlash ushbu tashabbuslarni amalga oshirishda muhim rol o‘ynamoqda.
Savdo va logistika
O‘zbekistonning Markaziy Osiyodagi quruqlikdagi davlat sifatidagi strategik joylashuvi uni savdo va logistika uchun tabiiy markazga aylantiradi. Ushbu sohadagi investitsiyalar transport infratuzilmasini modernizatsiya qilish, chegara savdosini samaradorligini oshirish va sanoat parklarini rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu yaxshilanishlar O‘zbekistonni mintaqaviy va global ta‘minot zanjirlarida muhim bo‘g‘inga aylantirishga yo‘naltirilgan.
Uzum: Yangi darajaga o‘tish
O‘zbekistonning yetakchi fintech va e-tijorat ekotizimi bo‘lgan Uzum, potentsial birlamchi ommaviy taklif (IPO) oldidan 300 million dollar mablag‘ jalb qilishni rejalashtirmoqda.
Joriy yilda kompaniya o‘z hajmini ikki baravarga oshirib, keyingi yilda ham tez o‘sishni davom ettirishni maqsad qilmoqda. Ushbu rivojlanish yo‘lini qo‘llab-quvvatlash uchun Uzum B seriya moliyalashtirish bosqichini ishga tushirishni rejalashtirgan. Bu bosqich rivojlanishni tezlashtirish va IPOga tayyorgarlikni jadallashtirishga xizmat qiladi.
2024-yilda Uzum A seriya moliyalashtirish bosqichi davomida 100 million dollardan ortiq mablag‘ jalb qildi va 1 milliard dollardan oshiq bahoga erishib, O‘zbekistonning birinchi “Unicorn” kompaniyasiga aylandi. Ushbu bosqichda AQSh, Fors ko‘rfazi hamkorlik kengashi (GCC) mamlakatlari va boshqa xalqaro bozorlardan investorlar ishtirok etdi.
B seriya moliyalashtirish bosqichi 2025-yilning ikkinchi choragida o‘tkazilishi rejalashtirilgan bo‘lib, undan 300 million dollar mablag‘ jalb qilish maqsad qilingan. Ushbu kapital kompaniyaning kengayish rejalarini qo‘llab-quvvatlash va IPOga tayyorgarlikni yanada kuchaytirishga xizmat qiladi. Uzum IPO jarayonida BAA fond birjasi va AQShning Nasdaq birjasida qo‘shma ro‘yxatga olish imkoniyatlarini ko‘rib chiqmoqda.
Xulosa
O‘zbekistonning sanoat va savdo sohalari chet el kapitali uchun eng jozibador bo‘lib qolmoqda, bu esa hukumat islohotlari, strategik tashabbuslar va sohaviy o‘sishning kombinatsiyasi orqali ta‘minlanmoqda. Xalqaro investorlar tomonidan kuchli qo‘llab-quvvatlash va ulkan mahalliy dasturlar bilan O‘zbekiston Markaziy Osiyoda yetakchi investitsiya manziliga aylanishga tayyor.
(Manba: U.S. Department of State, TradingEconomics.com, and Uzbekistan Government Announcements)
Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish