Tadbirkorlik ko‘pincha ijodkorlik, jasorat va ambitsiyaning yorqin ifodasi sifatida ta’riflanadi. Biroq, har bir mashhur asoschi va innovatsion startap ortida ko‘pchilik bilmagan haqiqat – ruhiy salomatlik bilan bog‘liq jiddiy muammolar yashiringan. So‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, startap asoschilari ko‘proq stress, xavotir, depressiya va charchoq kabi holatlardan aziyat chekadi. Bu tadbirkorlikning kamdan-kam yoritiladigan, ammo kompaniya qurayotgan insonlar hayoti va qarorlariga chuqur ta’sir ko‘rsatadigan tomonidir.
Ruhiy salomatlik muammolari asoschilar orasida qanchalik keng tarqalgan?
So‘nggi tadqiqotlar kutilmagan manzarani ochib berdi: ruhiy salomatlik muammolari tadbirkorlar orasida odatdagidan ancha keng tarqalgan. Kaliforniya universiteti tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra, tadbirkorlarning 72 foizi xavotir, charchash yoki depressiya kabi muammolarni boshdan kechirganini bildirgan. Taqqoslash uchun, bu ko‘rsatkich keng jamoatchilik orasida atigi 32%ni tashkil etadi.
Bu shuni anglatadiki, tadbirkorlikning mohiyati – hech narsa yo‘q joydan nimanidir qurish, noaniqlik sharoitida yetakchilik qilish va moliyaviy xavf-xatar bilan yuzma-yuz turish – asoschilarni ruhiy jihatdan sezilarli bosim ostida qoldiradi.
Nega startap asoschilari ruhiy jihatdan zaif bo‘lishadi?
Startap asoschilari orasida ruhiy salomatlik inqirozini keltirib chiqaradigan bir nechta muhim omillar mavjud:
Yolg‘izlik va izolyatsiya. Tadbirkorlik yo‘li ko‘pincha yolg‘izlikda kechadi. Ko‘plab asoschilar atrofdagilar ularni tushunmaydi, deb o‘ylashadi va shu bois ichki kechinmalarini yashirishadi. Endeavor global tadbirkorlik tashkiloti tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra, startap asoschilarining deyarli 70 foizi o‘zlarini yolg‘iz his qilganini tan olgan.
Kuchli ko‘rinishga majburlik. Asoschilar ko‘pincha o‘z muammolarini yashirishga majbur bo‘lishadi. Qiyinchiliklari haqida ochiq gapirishdan qochadilar, chunki ular ishonchlilikni yo‘qotishdan qo‘rqishadi. LinkedIn tomonidan taqdim etilgan hisobotga ko‘ra, startap asoschilarining 77 foizi ruhiy salomatlik muammolari bo‘yicha mutaxassisga murojaat qilishdan tiyiladi. Startap dunyosida hissiy qiyinchiliklarni tan olish zaiflik deb qabul qilinadi, bu esa muhim muammolar atrofida sog‘liq uchun xavfli sukunatni yuzaga keltiradi.
Bu holatning startaplarga ta’siri
Ruhiy salomatlikdagi qiyinchiliklar faqat shaxsiy muammo emas — ular startaplarning o‘z faoliyatiga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Stress, tashvish va charchoq asoschilarning qaror qabul qilish qobiliyatini jiddiy ravishda susaytirishi mumkin. Holsiz yoki xavotirga tushgan asoschi aniq fikrlashda yoki qat’iy harakat qilishda qiynaladi, bu esa yomon biznes qarorlari, innovatsiyaning sekinlashuvi yoki xodimlar va investorlar bilan munosabatlarning yomonlashishiga olib keladi.
Mashhur tadbirkor va yozuvchi Lomit Patel ta’kidlaganidek, asoschilar orasidagi surunkali stress nafaqat ularning salomatligiga zarar yetkazadi, balki kompaniyalarini ham xavf ostiga qo‘yadi. Davolanmagan ruhiy salomatlik muammolarining oqibatlari jiddiy bo‘lishi mumkin: boy berilgan imkoniyatlar, noto‘g‘ri qarorlar va hatto startapning butunlay muvaffaqiyatsizlikka uchrashi.
Asoschilarning real hikoyalari
Bir qancha mashhur tadbirkorlar o‘zlarining ruhiy salomatlik bilan bog‘liq kurashlarini dadil tarzda bayon etib, jamiyatda bu mavzuning ochiq muhokamasiga hissa qo‘shmoqda. Rand Fishkin, Moz asoschisi, o‘zining depressiya va xavotir bilan bog‘liq kechinmalarini oshkora baham ko‘rib, shu orqali boshqa asoschilarga yolg‘iz emasliklarini anglashga yordam bergan. Shuningdek, Sahil Lavingia (Gumroad asoschisi) ham startap bosimi ostida qanday sinovlardan o‘tganini o‘rtoqlashib, bu mavzuni keng jamoatchilikka olib chiqdi.
Bu kabi ochiqlik juda muhim. Ruhiy salomatlik muammolarini tan olish – zaiflik emas, balki insoniylik belgisi. Bunday mardona chiqishlar boshqa tadbirkorlarga ham muammolarni tan olish va yechim izlashga ilhom bo‘la oladi.
Asoschilar ruhiy salomatliklarini qanday himoya qilishlari mumkin?
Startap asoschilari uchun faol turmush tarzi va sog‘lom muhit yaratish nihoyatda muhim. To‘g‘ri ovqatlanish, muntazam jismoniy faollik, meditatsiya, yetarli uyqu kabi oddiy ko‘nikmalar ruhiy holatga sezilarli ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shu bilan birga, ishonchli netvorking, hamfikrlar va mentorlar bilan doimiy aloqada bo‘lish, maslahat olish hamda tajriba almashish asoschining ruhiy bosimini yengillashtiradi. Professional psixologik yordamni vaqtida qabul qilish esa muammolarni chuqurlashishidan himoya qiladi. Terapiya esa nafaqat ruhiy salomatlik, balki ish samaradorligini ham oshiradi.
Investorlar va startap ekotizimining o‘rni
Investorlar va startapni qo‘llab-quvvatlovchi tashkilotlar ruhiy salomatlik madaniyatini shakllantirishda katta rol o‘ynaydi. Qo‘llab-quvvatlovchi investor faqat moliyaviy ko‘mak bilan cheklanmay, balki asoschining farovonligiga ham e’tibor qaratadi. Ba’zi yirik kapital firmalari ruhiy salomatlikni ustuvor yo‘nalish sifatida ko‘ra boshladi. Masalan, Balderton Capital oilali asoschilar duch keladigan qo‘shimcha bosimni hisobga olib, hatto ota-onalarga yordam ko‘rsatish tashabbusini ham yo‘lga qo‘ydi.
Agar startap ekotizimlari asoschilar salomatligini ochiq tan olsa va faol qo‘llab-quvvatlasa, bu nafaqat tadbirkorlarning hayot sifatini yaxshilaydi, balki startaplarning o‘rnini ham mustahkamlaydi. Sog‘lom asoschilar — sog‘lom kompaniyalar demakdir.
Tadbirkorlik uchun sog‘lom kelajak
Tadbirkorlar orasida ruhiy salomatlik muammolari keng tarqalgan va bu holat jiddiy e’tibor talab qiladi. Bu qiyinchiliklarni e’tiborsiz qoldirish ularni bartaraf etmaydi, aksincha, ularni ochiq va faol tarzda hal qilishga intilish kuchliroq, bardoshliligi yuqori asoschilarni tarbiyalaydi.
Tadbirkorlik hech qachon insonni sindiradigan yo‘l bo‘lmasligi kerak, balki bu o‘sish, ijodkorlik va ijobiy o‘zgarishlarga olib boruvchi imkon bo‘lishi zarur. Agar ruhiy salomatlikni tadbirkorlik muvaffaqiyatining ajralmas qismi sifatida tan olsak, biz yanada qo‘llab-quvvatlovchi, barqaror va gullab-yashnayotgan startap ekotizimini yaratishimiz mumkin.
Kelajakdagi eng buyuk innovatsiya nafaqat mahsulotlar yoki bozorlarda balki kelajakni yaratayotgan insonlarga qanday g‘amxo‘rlik qilishimizda bo‘ladi.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish