Startap muvaffaqiyati — ko‘pincha ichki sezgi, omad yoki ilhomlantiruvchi hikoyalarga bog‘lab tasvirlanadi. Ammo agar bu muvaffaqiyat aslida aniq ko‘rsatkichlar, texnologik izlar va raqamli signal asosida oldindan bashorat qilinishi mumkin bo‘lsa-chi? Va agar sun’iy intellekt hali mahsulot taqdim etilmasdan, media shov-shuvlari paydo bo‘lmasidan va daromad ko‘zga ko‘rinmasdan turib, aynan qaysi startaplar yutuqqa erishishini aniqlay olsa-chi?
Aynan shu savollarga javob topishga uringan ilmiy tadqiqot — “To shine or not to shine: Startup success prediction by exploiting technological and venture-capital-related features” (2025) — bu borada katta yangilik bo‘ldi. Bir nechta tadqiqotchilar tomonidan olib borilgan va Information & Management jurnalida chop etilgan bu tadqiqotda machine learning usullari yordamida startaplarning muvaffaqiyatini g‘oyat aniqlik bilan bashorat qilish mumkinligi ko‘rsatildi.
Algoritmlar ko‘radigan belgilarni asoschilar ko‘rmaydi
Tadqiqotchilar GitHub’dagi repolar, dasturlash tillari, kod yozish chastotasi, investorlar va moliyalashtirish bosqichlariga oid ochiq ma’lumotlarni tahlil qilgan holda, 2000 dan ortiq startap ustida tajriba o‘tkazishdi. Algoritmlar muvaffaqiyatli (IPO yoki muvaffaqiyatli chiqib ketgan) va muvaffaqiyatsiz loyihalarni ajratishga o‘rgatildi. Natijalar — hayratlanarli: modelning aniqligi (AUC) 0.85 ni tashkil etdi. Bu — startaplarning muvaffaqiyatli bo‘lish ehtimolini yuqori ishonchlilik bilan aytib beradigan ko‘rsatkichdir.
Bashoratda muhim rol o‘ynagan omillar:
- Texnologik belgilar: kod yozish faolligi va sifati, texnologiya stekidagi xilma-xillik, zamonaviy frameworklardan foydalanish.
- VC bilan bog‘liq xususiyatlar: dastlabki investorlarning obro‘si va tarmog‘i, moliyalashtirish bosqichlarining hajmi va vaqti, hamda startapning venchur ekotizimidagi o‘rni.
Qisqasi: muvaffaqiyat iz qoldiradi — va algoritmlar bu izlarni o‘qiy oladi.
Nega bu venchur sarmoya uchun muhim
An’anaviy tarzda venchur kapital qarorlari ko‘pincha yumshoq signallarga tayangan: asoschining xarizmasi, shaxsiy aloqalar va “ichki sezgi”. Ammo moliyalashtirish bozori tobora raqobatlashib, startaplar global miqyosda ko‘payar ekan, VClar katta salohiyatga ega, ammo e’tibordan chetda qolayotgan kompaniyalarni qo‘ldan boy berish xavfi bilan yuzma-yuz.
Ushbu tadqiqot muqobil yechimni taklif qiladi: data asosida tanlov qilish va filtrdan o‘tkazish. Algoritmik modellarni skauting jarayoniga qo‘shish orqali investorlar yangi bozorlarda yoki ilgari e’tibor berilmagan sohalarda yashirin talantlarni aniqlashlari mumkin.
Algoritmlar startaplarni minglab raqobatchilar bilan solishtira oladi — masalan, GitHub faolligi, texnologik signal kuchi yoki investorlar tarkibi bo‘yicha. Bu VClarga miqyosli va ob’yektiv tahlil beradi. Eng muhimi, bu model subyektiv qarorlar va media shov-shuvlardan kelib chiqadigan kognitiv xatolarni kamaytirishga yordam beradi.
Bunday tizimlar dastlabki tanlash bosqichini avtomatlashtirib, investorlarning vaqtini eng istiqbolli nomzodlarga chuqur tahlil qilishga yo‘naltiradi.
Ba’zi VC firmalar allaqachon ichki reyting tizimlaridan foydalanmoqda, lekin bu kabi akademik tadqiqotlar bu yondashuvning ishlashini ilmiy isbot bilan ko‘rsatmoqda — va bu tez orada sohaga yangi standart sifatida kirib kelishi mumkin.
Ma’lumotga tayanadigan kelajakning xatarlari
Albatta, hech bir model mukammal emas. Tadqiqotchilarning o‘zlari ham tan oladi: algoritmlar tarixiy ma’lumotlar asosida o‘qitilgani sababli, ular mavjud tengsizliklarni mustahkamlashi mumkin — masalan, faqat elita investorlar bilan bog‘langan yoki ma’lum hududlarda joylashgan startaplarni afzal ko‘rish ehtimoli mavjud.
Bundan tashqari, startaplar tizimni “aldash”ga urinishi mumkin: ochiq manbada sayqallangan kodlarni joylash, GitHub faolligini sun’iy oshirish, yoki muvaffaqiyatli startaplarning texnologik strukturasini ko‘chirib, o‘zlarini kuchli ko‘rsatish kabi usullar orqali.
Shunga qaramay, mualliflarning ta’kidlashicha, machine learning inson sezgisini almashtirish uchun emas, balki uni kuchaytirib, birgalikda qaror chiqarish uchun mo‘ljallangan. To‘g‘ri qo‘llansa, bu yondashuv inson ko‘zi ilg‘amaydigan yashirin durdonalarni yuzaga chiqarishi mumkin.
Startaplar va investorlar uchun yangi davr
Biz ko‘pincha garajdagi dahoni romantik tarzda tasavvur qilamiz. Ammo ehtimol haqiqiy burilish nuqtasi garajda emas — balki asoschilarning qoldirgan ma’lumot izlaridadir.
Endilikda, muvaffaqiyat oldindan bashorat qilinishi va mag‘lubiyat erta aniqlanishi mumkin bo‘lgan dunyoda, venchur kapital qoidalari tubdan o‘zgarish arafasida.
Asoschilar uchun esa xulosa aniq: nima qurayotganingiz, qanday texnologiya bilan qurayotganingiz va ayniqsa — kim bilan birga qurayotganingiz — endi nafaqat bozor, balki algoritmlar ko‘zida ham taqdiringizni belgilaydi. Investorlar uchun esa — eng yaxshi kelishuv hayotingizdagi eng katta dataset ichida allaqachon mavjud bo‘lishi mumkin. Faqat siz hali uni ko‘rmagansiz, xolos.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish