OpenAI kelajagi borasidagi kurash keskin burilish yasadi. Ilon Mask—ilgari OpenAI’ning hammuassisi va dastlabki investorlaridan biri—kompaniyani nazorat qilishni qayta qo‘lga kiritishga harakat qilmoqda. Biroq, OpenAI kengashi uning hayratlanarli darajadagi $97,4 milliardlik sotib olish taklifini bir ovozdan rad etdi, bu esa sun’iy intellekt yo‘nalishi bo‘yicha allaqachon avj olgan huquqiy va mafkuraviy kelishmovchilikni yanada kuchaytirdi.
Barchasi qanday boshlandi: Mask va OpenAI munosabatlari
2015-yilda Ilon Mask OpenAI’ni insoniyat manfaatlari uchun xavfsiz sun’iy intellekt yaratishga bag‘ishlangan notijorat tashkilot sifatida ishga tushirishga yordam berdi. U dastlabki yillarda taxminan $45 million sarmoya kiritdi, biroq 2018-yilda Teslaning sun’iy intellekt loyihalari bilan ziddiyatlarni ro‘kach qilib, tashkilotni tark etdi. Mask ketganidan so‘ng, Sem Altman boshchiligidagi OpenAI Google va Microsoft kabi gigantlar bilan raqobatlashish uchun ko‘proq mablag‘ kerakligini aytib, foyda olishga yo‘naltirilgan tijoriy modelga o‘tishni boshladi.
Altmanning rejasi OpenAI’ni to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotish emas, balki notijorat nazoratini saqlab qolgan holda uni asta-sekin daromad olishga yo‘naltirilgan kompaniyaga aylantirish edi. U buni cheklangan foyda tizimi bilan mablag‘ yig‘ish orqali amalga oshirdi – ya’ni investorlar daromad olishlari mumkin edi, ammo cheksiz emas. Biroq Maskning kutilmagan 97,4 milliard dollarlik taklifi vaziyatni butunlay o‘zgartirib yubordi. Agar OpenAI o‘zining tijoriy kompaniyaga o‘tishini davom ettirmoqchi bo‘lsa, endi u nima uchun Maskning ancha kattaroq bozor taklifini qabul qilmasligi kerakligini asoslab berishi lozim. Bu Altmanni murakkab ahvolga solib qo‘ydi: o‘tish uchun yaxshiroq sabab taklif qilish yoki Maskning pullaridan voz kechib, notijorat tashkilotning dastlabki maqsadlariga sodiq qolish.
Shu bilan birga, Maskning ta’kidlashicha, OpenAI o‘z ta’sis maqsadidan chetlashgan va 2024-yil boshida kompaniyani sun’iy intellekt xavfsizligidan ko‘ra korporativ daromadni ustun qo‘yganlikda ayblab sudga murojaat qilgan. U OpenAI va Microsoft’ning yaqin hamkorligi bozor raqobatiga zarar yetkazayotganini aytib, Microsoft’ni ham sudga berdi. Endilikda OpenAI ham huquqiy kurashlar, ham o‘ziga xoslik inqiroziga duch kelmoqda – u to‘liq tijorat modeliga o‘tishi kerakmi yoki Maskning taklifi Altman rejalashtirganidan ham ko‘proq qiymatga ega ekanligini tan olishi lozimmi?
OpenAI ning qat’iy rad javobi va Sem Altmanning munosabati
Juma kuni OpenAI boshqaruv kengashi raisi Bret Teylor Maskning taklifiga aniq javob berdi:
“OpenAI sotilmaydi va kengash janob Maskning raqobatni izdan chiqarishga qaratilgan so‘nggi harakatini bir ovozdan rad etdi.”
OpenAI’ning yuridik jamoasi ham bu pozitsiyani mustahkamladi. Advokat Uilyam Savitt o‘z bayonotida Maskning taklifi OpenAI missiyasiga mos kelmasligi sababli rad etilganini ta’kidladi.
Yaqinda Bloomberg nashriga bergan intervyusida OpenAI rahbari Sem Altman Maskning taklifini OpenAI’ni sekinlashtirishga bo‘lgan navbatdagi urinish sifatida baholadi.
“OpenAI sotilmaydi. OpenAI missiyasi sotilmaydi. Ilon uzoq yillardan beri turli usullarda harakat qilib keladi. Bu haftaning epizodi shunchaki shu.”
Altman Maskning uslublarini tanqid qilib, Tesla va SpaceX asoschisi OpenAI’ning rivojlanishini to‘xtatish uchun huquqiy va biznes mexanizmlaridan foydalanayotganini aytdi:
“U, albatta, raqobatchi. U astoydil ishlayapti va xAI uchun katta mablag‘ to‘playapti. Ular texnologiya sohasida biz bilan raqobatlasha olishga harakat qilishmoqda. Men shunchaki u yaxshiroq mahsulot yaratish orqali raqobatlashishini xohlardim.”
Altmandan Maskning harakatlari ishonchsizlik hissidan kelib chiqadimi deb so‘rashganda, u hech qanday yumshatib gapirmay, quyidagicha javob berdi:
“Ehtimol, uning butun hayoti ishonchsizlik hissidan kelib chiqadi. Men uni tushunaman. O‘ylashimcha, u baxtli inson emas.”
Ilon Mask AQSh siyosiy yetakchilari bilan yaqin aloqalarga ega bo‘lsa ham va sun’iy intellekt siyosatiga ta’sir o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘lsa ham, Altman OpenAI’ning o‘z missiyasiga sodiq qolishini ta’kidladi:
“Men shunchaki har kuni uyg‘onib, faqat texnologiyamizni qanday yaxshilash haqida o‘ylashga harakat qilaman.”
Uning bayonotlari OpenAI’ning Mask bilan hamkorlik qilmaslik qarorida qat’iy ekanini va sun’iy intellekt sohasidagi ikki yirik kuch o‘rtasidagi tafovut yanada chuqurlashayotganini ko‘rsatadi.
Maskning keyingi qadami: Sud jarayonlari va raqobatchi AI kompaniyasi
Rad javobiga qaramay, Ilon Mask taslim bo‘lish niyatida emas. Uning xAI startapi va bir guruh investorlar OpenAI’ni nazorat qiluvchi notijorat tashkilotni sotib olish uchun taklif bildirishdi, shu orqali kompaniya qarorlariga ta’sir o‘tkazish imkoniyatini qayta qo‘lga kiritishga harakat qilishdi. Biroq, OpenAI bu urinishni huquqiy va tuzilmaviy jihatdan asossiz deb topib, rad etdi.
Maskning da’vosi davom etayotgan bir paytda, u xAI’ni kengaytirib, OpenAI bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri raqobatlashish uchun harakat qilmoqda. Uning kompaniyasi Grok AI modelini X (sobiq Twitter) platformasida ishga tushirdi va sun’iy umumiy intellekt (AGI) yo‘nalishida yirik yutuqlar va’da qilmoqda. Maskning huquqshunoslari OpenAI’ning tijoratga yo‘nalishi adolatli raqobatni cheklashi va kompaniyaning asosiy tamoyillariga zid ekanini da’vo qilmoqda.
OpenAI va AI sanoati uchun keyingi bosqich qanday bo‘ladi?
Maskning taklifi rad etilishi AI sanoati uchun burilish nuqtasi bo‘lishi mumkin. OpenAI tijorat yo‘nalishida rivojlanishda davom etar ekan, Mask uning qonuniy maqomini shubha ostiga qo‘yib, huquqiy kurashni davom ettirmoqda. Natijada, korporativ gigantlar va mustaqil raqobatchilar o‘rtasidagi AI poygasi yanada keskinlashadi.
Endi savol shuki, Mask o‘z huquqiy kurashini yanada kuchaytiradimi, tartibga soluvchi organlar orqali aralashuvga intiladimi yoki butun e’tiborini xAI’ni kuchli raqobatchi sifatida shakllantirishga qaratadimi?
Bitta narsa aniq: AI kelajagi uchun kurash endigina boshlandi.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish