Generativ AI’ga bo‘lgan qiziqish minglab yangi startaplar paydo bo‘lishiga turtki berdi. Ular turli sohalarda sun’iy intellekt yordamida inqilob qilishni va’da qilmoqda. Ammo Meta kompaniyasida mahsulot boshqaruvi bo‘yicha rahbar bo‘lgan va o‘ndan ortiq AI startaplariga mentorlik qilgan Mahesh Chayelning fikricha, ko‘plab asoschilar o‘z mahsulotining haqiqiy qiymatini aniq tushuntira olmayapti. AI’ni hamma joyga qo‘shishga oshiqayotgan startaplar eng muhim bosqichlarni — mijoz muammosini aniqlash va barqaror mahsulot yaratishni — e’tibordan chetda qoldirmoqda.
Chayelga ko‘ra, eng yaxshi startaplar — eng murakkab algoritmlarni emas, balki AI’ni mavjud muammolarga amaliy yechim sifatida qanday ishlatishni chuqur anglaganlardir. U o‘z tajribasiga tayanib, AI asoschilariga foydalanuvchilar, investorlar va hamkorlarga o‘z g‘oyasini samarali tushuntirish uchun uch bosqichdan iborat modelni taklif qiladi:
1. Mijozning haqiqiy muammosidan boshlang
Mahesh Chayel ko‘p uchratadigan xatolardan biri — asoschilarning AI texnologiyasiga oshiq bo‘lib, u bilan hal qilmoqchi bo‘lgan mijoz muammosini hali tushunmagan bo‘lishidir. “AI — bu maqsad emas, vosita,” deydi u.
Ko‘plab asoschilar ishni kuchli til modeli yoki dasturlash vositasidan boshlaydi, so‘ngra u bilan hal qilish mumkin bo‘lgan muammoni izlashadi. Bu esa “muammoni qidirayotgan yechim” holatiga olib keladi — va natijada foydalanuvchilar orasida sust qabul qilinadi. Chayelning tavsiyasi: avvalo maqsadli foydalanuvchilar bilan suhbat quring, ularning ish jarayonini o‘rganing, va ular har kuni duch keladigan noqulayliklarni aniqlang. Shundan keyingina generativ AI bu muammoni yechish uchun eng to‘g‘ri vositami yo‘qmi, degan savolga javob qidiring.
Masalan, sog‘liqni saqlash sohasini nishonga olgan startap, ehtimol, shifokor-bemor yozuvlarini qisqartiruvchi AI vositasi yaratmoqchidir. Ammo ular shifokorlar, hamshiralari va administratorlar aynan nimada qiynalayotganini va hozirgi vositalar ularga qanday yordam bera olmayotganini tushunmaguncha, AI bu muammo uchun haqiqiy yechimmi — noma’lum bo‘lib qoladi.
2. Shov-shuvga berilmasdan, haqiqiy mahsulot-bozor mosligini toping
Chayelning ta’kidlashicha, foydalanuvchilarning dastlabki qiziqishi yoki bir nechta sinov mijozlari mahsulot-bozor mosligi (product-market fit) topildi degani emas. Uningcha, haqiqiy moslik — bu foydalanuvchilar mahsulotga qayta-qayta murojaat qilganda, ularning kundalik ish jarayoniga singib ketganda va aniq qiymat yaratganda yuzaga keladi.
Ko‘plab AI startaplar virusdek tarqalgan qiziqish yoki investorlarning e’tiboridan ilhomlanib, bu holatni tasdiq deb qabul qilishadi. Biroq haqiqiy o‘sish va barqaror foydalanuvchi bazasi faqat foydalanuvchilar saqlanib qolganida yuz beradi — faqat jalb qilinganida emas. Agar mijoz mahsulotni bir marta sinab ko‘rib, keyin undan voz kechsa, AI demosi qanchalik zo‘r bo‘lmasin — foyda bermaydi.
Asoschilar o‘zlariga qiyin savollar berishlari kerak: foydalanuvchilar bu mahsulot uchun haqiqatan ham pul to‘lashga tayyormi? Uni boshqalarga tavsiya qilishyaptimi? Uni har kuni, har hafta ishlatishyaptimi yoki faqat bir marta qiziqib ko‘rishdimi?
Chayelning tajribasiga ko‘ra, foydalanuvchilarning haqiqiy xatti-harakatini o‘zgartiradigan AI vositalari — masalan, ilgari qo‘lda bajarilgan ishlarni avtomatlashtirish, qaror qabul qilishni yaxshilash yoki ko‘p vaqt tejash — odatda kuchliroq saqlanish ko‘rsatkichlari va og‘zaki targ‘ibot orqali o‘sishga erishadi.
3. Biznes modelini xaridor xatti-harakatlariga moslashtiring
Startap zo‘r mahsulot yaratishi mumkin, lekin agar kim bu mahsulot uchun to‘laydi — degan savolga javob topa olmasa, baribir muvaffaqiyatsizlikka uchrashi mumkin. Chayel bir misolni keltiradi: Gen Z foydalanuvchilari uchun mo‘ljallangan AI asosidagi virtual do‘stlar yaratilgan edi. Mahsulot jozibador edi, ammo foydalanuvchilar pul to‘lashni istashmadi. Natijada, startap yo‘nalishini o‘zgartirib, bu texnologiyani ruhiy salomatlik platformalari va inson resurslari bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalarga litsenziyalashga o‘tdi — aynan ular bunga byudjet ajrata oladigan haqiqiy to‘lovchilardir.
Ba’zida AI startaplari oxirgi foydalanuvchilarga e’tibor qaratadi, lekin haqiqiy xaridor — masalan, bo‘lim rahbari, IT jamoasi yoki xarid bo‘limi vakili bo‘lishi mumkinligini unutadi. Bu esa umuman boshqa ehtiyojlar va qaror qabul qilish mezonlarini anglatadi. Haqiqiy iqtisodiy xaridorni aniqlash, uning e’tirozlariga javob bera olish va mahsulotni to‘g‘ri narxlash — bu muvaffaqiyat uchun hal qiluvchi omillardir.
Bundan tashqari, asoschilar bepul sinovlar yoki demo versiyalaridan nariga o‘ylashlari kerak. Hatto kichik hajmdagi bo‘lsa ham, aniq daromad modeli — investorlar va hamkorlarga bu startap bozorini tushunishini ko‘rsatadi.
Xulosa: G‘oya — bu amaliyotdir
Chayel shunday deydi: “AI asosidagi ajoyib demo sizni eshikdan kirita oladi, ammo ichkarida qolish uchun sizga muammo yechimi, foydalanuvchini saqlab qolish va daromad keltiruvchi model kerak.” G‘oliblar — noodatiy texnologiyani emas, balki foydalanuvchilarga quloq tutishni, moslashishni va AI’ni amaliy ustunlikka aylantirishni bilganlar bo‘ladi.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish