Mahalliy startaplarning global bozorlarga sayohati
Bugungi kunda ish topish qiyinmi yoki malakali mutaxassislarni topish qiyinmi? O‘zbekiston bozori va marketingi qanday rivojlanmoqda? Global sahnaga chiqqan mahalliy startaplar bormi? Bu savollarga javob topish oson emas.
Ushbu mavzularni o‘rganish uchun biz O‘zbekiston bozorining 60 foizdan ortig‘iga egalik qiluvchi Smartup kompaniyasi asoschisi Abduqahhor Toshmuhammedov bilan suhbatlashdik. Suhbat davomida u joriy bozor tendentsiyalari, bandlik muammolari va mahalliy startaplarning jahon bozorlariga chiqish imkoniyatlari haqida tushunchalar bilan o‘rtoqlashdi. Mana bu tajribali tadbirkorning javoblari.
Startap asoschilari qanday bilim oladi? Orqa foningizni baham ko’ra olasizmi?
– Mening shaxsiy ta’lim sayohatim eng ijobiy misol emas. Ba’zilar hech narsaga erisha olmasligimga ishonishdi. Biroq, 22 yoshimda men ma’lum bir sohani tanlash va uning doirasida o’sishga intilish muhimligini angladim. Natijada, men Moskva Davlat Iqtisodiyot, Statistika va Informatika Universitetida (MESI) ta’lim oldim.
Bu hech kim ta’limsiz biznesda muvaffaqiyat qozonishi mumkin degani emas. Bugungi kunda ta’lim juda muhim. Keyinchalik turli kompaniyalarda ishladim va katta tajriba orttirdim. Biroq, bugungi kunda ko‘pchilik yoshlar “Men hech qachon birovga ishlamayman” degan noto‘g‘ri tushunchaga ishonishadi. Men bu fikrga qo’shilmayman. Agar siz ishni shunchaki “boshqalar uchun ishlash” deb bilsangiz, u sizni orqaga tortadi. Ammo agar siz buni “tajriba orttirish” deb hisoblasangiz, bu sizning kelajagingizga ijobiy ta’sir qiladi.
Ish joyini tanlayotganda, nafaqat pul topish, balki tajriba orttirish va kasbiy o’sishga e’tibor qarating.
Konfor zonasiga tushish borasidagi nuqtai nazaringiz qanday?
– Men hech qachon qulaylik zonasida yashamaganman, chunki 22 yoshimda o‘z oldimga aniq maqsadlar qo‘yganman va doimo o‘z-o‘zimni takomillashtirish ustida ishlaganman. Yosh mutaxassislarga maslahatim shuki, ularning maqsadlariga mos keladigan kompaniya topib, o‘sha yerda o‘z g‘oyalarini sinab ko‘ring va tajriba orttiring. Bu bilim va tajriba ularga keyinchalik o‘z bizneslarini boshlashlariga yordam beradi.
Ko’pchilik o’tmishdagi yutuqlari bilan maqtanadi, lekin hozirgi paytda o’smaydi yoki kelajakni rejalashtirmaydi. Haqiqiy muvaffaqiyatga intilayotganlar har doim nima qilayotganlarini va kelajakdagi yo’l xaritasi qanday ko’rinishini bilishadi.
Smartup loyihasi bilan qanday qiyinchiliklarga duch keldingiz?
– Hozirda Smartup 10 ta davlatda faoliyat yuritmoqda, biroq bozor hali ham nisbatan kichik. Xalqaro miqyosda bir qancha muammolar mavjud: valyuta almashinuvi va madaniy farqlar. Chet ellik mijozlar O‘zbekistondan ekanligimizni bilishsa, bu ba’zida ishonchsizlikka sabab bo‘ladi. Shu sababli, Dubay yoki AQShda startapni ro’yxatdan o’tkazish takliflari bo’lgan, ammo men qat’iyan rad etaman. Dunyo bilishi kerakki, o‘zbeklar ham yuqori sifatli startap yaratishga qodir.
Jamoangiz bilan qanday qiyinchiliklarga duch kelasiz?
– Jamoamda hozirda 87 nafar xodim ishlaydi. O‘zbekistonda asosiy masala shundaki, ko‘pchilik xodimlarda o‘sish istagi yo‘q. Ko’pchilik o’zlarining konfor zonalarida qolishni afzal ko’radi va bu talablarni oqlash uchun natijalarni ko’rsatmasdan, yuqori maosh talab qiladi.
Smartupning hozirgi bahosi qanday?
– Bugungi kunda Smartup 30 million dollarga baholanmoqda.
Yoshlarga qaysi kitoblarni tavsiya qilasiz?
- Jorj S. Klason tomonidan Bobildagi eng boy odam
- “Pul, muvaffaqiyat va siz ” Jon Kehoe
- Brayan Treysi tomonidan Pul haqidagi fan
- “Boy ota, kambag’al ota ” Robert Kiyosaki
- Napoleon Xill tomonidan o’ylang va boyib keting
- Gol Eliyahu Goldratt tomonidan
- Karl Syuell tomonidan hayot uchun mijozlar
- Qani, qilaylik! Richard Branson tomonidan
- Stiven Kovi tomonidan juda samarali odamlarning 7 odati
- O’zining Ferrarisini sotgan rohib Robin Sharma
Omad haqida qanday fikrdasiz?
Men omadni lotereya o’ynash bilan solishtiraman: agar siz millionda bir imkoniyatga umid qilib yashashni istasangiz, davom eting. Lekin haqiqiy omad imkoniyatlar paydo bo’lganda tayyor bo’lishdir. Bunga erishish uchun o’z ustingizda ishlashingiz va bor kuchingizni sarflashingiz kerak. Odamlar ko’pincha boshqalarning muvaffaqiyatiga qoyil qolishadi, buning ortida mashaqqatli mehnat borligini tushunmaydilar. SHu bois chinakam omad faqat shu ishda ishlaganlarga tilayman.
Agar siz chet eldan O’zbekistonga bir jihat olib kelsangiz, bu nima bo’lardi?
– Rostini aytsam, yo’q. Lekin men mas’uliyat hissini olib kelgan bo’lardim. Ishga o‘z vaqtida kelmagan odam o‘z vazifalarini mas’uliyatsiz bajarishi mumkin. Intizom biz duch keladigan eng muhim muammolardan biridir.
Fikr bildirish