Dunyo pitsa tarmoqlari haqida gap ketganda, Papa John’s doim o‘ziga xosligi bilan ajralib turgan. “Yaxshi mahsulotlar, yaxshi pizza” tamoyiliga sodiq bo‘lgan ushbu brend mazali ta’m, yuqori darajadagi xizmat va innovatsiyalar orqali yuqori sifatli pitsa yetkazib berish borasida mustahkam obro‘ga ega hisoblanadi. Biroq, bu global muvaffaqiyat ortida kamtarona bir hikoya yotadi — Indiana shtatidagi kichik mayxonadan Jon Shnatter o‘z orzusiga asos solgan. Ana shu kamtarona ibtidodan boshlab, Papa John’s bugungi kunda dunyoning eng taniqli va nufuzli pitsa kompaniyalaridan biriga aylandi.
Bugungi kunda dunyo bo‘ylab 5,199 ta filiallarga ega bo‘lgan Papa John’s, shuningdek, AQShning barcha 50 shtatida va 44 mamlakatda 4,456 ta franchayzing shoxobchasiga ega bo‘lgan bo‘lib, pitsa sanoatida yetakchi sifatida o’z o’rnini mustahkamladi. Biroq, bu muvaffaqiyatli yo‘l silliq kechmagan. Turli xil ziddiyatlar va qiyinchiliklar kompaniyaning chidamliligini sinovdan o‘tkazgan bo‘lsa-da, sifatga bo‘lgan sadoqat doimiy ravishda saqlanib qolgan. Ushbu maqolada biz Papa John’s tarixi—kichik supurgi javonidan global pitsa yetakchisiga aylanish jarayonini ko‘rib chiqamiz.
Supurgi javonidan boshlangan biznes
Papa John’s pitsa tarmog‘i asoschisi Jon Shnatter yoshligidan boshlab mehnat qilib kelgan. U 15 yoshida Indiana shtatining Jeffersonvill shahridagi otasining qovoqxonasida idish-tovoq yuvuvchi sifatida ishlay boshlagan. Mijozlar ko‘p bo‘lgan paytlarda, u oshxonada otasiga yordam berardi. Jon kollejni tugatib, uyiga qaytadi. Bu paytga kelib, otasining qovoqxonasi kasod bo‘lish arafasida edi. Shu sababli, u 1971-yilgi Camaro Z28 mashinasini 1600 AQSh dollariga sotib, ishlatilgan pitsa tayyorlash uskunalarini xarid qiladi va qovoqxona mijozlariga pitsa taklif eta boshlaydi.
Jon Shnatter qovoqxonasi biroz kichik, pitsa pishirish pechkasi esa biroz katta bo’lganligi sababli orqa tomonidagi supurgi javoniga pechka o‘rnatishdan ishni boshlaydi. Shunday qilib, 1984-yilda Indiana shtatining Jeffersonville shahrida 22 yoshli Jon Shnatter tomonidan “Papa John’s” tashkil etildi. Jonning pitsalari qisqa vaqt ichida juda mashhur bo‘lib ketdi. Bir yildan so‘ng, u yangi joyga ko‘chib o‘tdi va aynan o‘sha yili maxsus qaylani ham kashf etdi.
“O‘sha davrda biz keng miqyosda ishlayotgan edik – haftasiga taxminan 4,000 ta pitsa tayyorlanardi. Afsuski, ba’zi uskunalar juda eskirgan edi. Masalan, Birinchi Jahon Urushi davrida ishlab chiqarilgan T-80 mikser. U shunchalik eskirgan ediki, bir necha oy ichida ishdan chiqishi muqarrar,” deb yozadi Jon Shnatter o‘zining kitobida.
1993-yilda Papa John’s kompaniyasi ommalashib ketdi. Bir yil ichida 500 dan ortiq tarmoqqa ega bo‘ldi, 1997-yilga kelib esa ularning soni 1500 tagacha yetdi.
2009-yilda Schnatter mashinasini qaytarib sotib oldi va o‘zining birinchi avtomobilini topib bergan kishiga 250 000 dollar miqdorida naqd pul mukofoti sovg’a qildi.
5000 ta restoran tarmog’i
2002-yil yanvar oyida Papa John’s mijozlarga onlayn buyurtma xizmatini joriy qilgan birinchi milliy pizza tarmog‘i bo‘ldi. Bu innovatsion qadam boshqa yirik pitsachi tarmoqlar uchun onlayn buyurtma xizmatlarini o‘z xizmatlariga kiritish uchun yetakchi namunaga aylandi. 2004-yil 10-iyulga kelib, Papa John’s bozorda mustahkam o‘ringa ega bo‘lib, taxminan 6,6% ulushni egalladi.
2012-yil sentyabr oyida Nyu-York shtatining Nyu-Xayd-Park shahrida Papa John’s tarmog‘ining 4000-restorani ochildi. Bu muhim yutuqni nishonlash uchun kompaniya butun shahar bo‘ylab mijozlarga 4000 ta pitsani bepul tarqatdi.
2023-yilga kelib, Papa John’s dunyo bo‘ylab 45 dan ortiq mamlakat va hududlarda 5906 ta restoran tarmog‘iga ega bo‘ldi. Dunyo bo‘ylab 5000 dan ortiq faol nuqtalarda xizmat ko‘rsatadigan kompaniya, o‘z geografik qamrovini doimiy ravishda kengaytirmoqda. 2023-yilda kompaniyaning xodimlar soni 13200 kishini tashkil etib, bu o‘tgan yilga nisbatan 1200 kishiga ko‘paygan. Bu yuqori o‘sish sur’atlari bilan kengayib borayotgan biznes ehtiyojlarini qondirish uchun xodimlar sonining oshganini ko‘rsatadi.
AQShda odatiy Papa John’s restoranlari 20 dan 25 kishigacha xodimlarga ega bo‘lib, ularning aksariyati soatiga ishlaganlari uchun ish haqi to‘lanadigan qisqa muddatli ishchilardir.
Moliyaviy ko‘rinish: 2023-yilda “Papa John’s” kompaniyasining global daromadi sezilarli darajada o‘sib, 2,14 milliard dollarga yetdi — bu o‘tgan yilga nisbatan jiddiy yutuqdir. Ushbu ko‘rsatkich kompaniyaning bozordagi o‘rni va moliyaviy muvaffaqiyati barqaror rivojlanayotgani hamda doimiy ravishda kengayib borayotganidan dalolat beradi.
Qayta tiklash rejasi:
Rahbariyatdagi o‘zgarishlar: 2019-yilda Papa John’s kompaniyasi rahbariyatida jiddiy o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Kompaniya asoschisi Jon Shnatter irqiy janjaldan so‘ng 2019-yil mart oyida direktorlar kengashidan iste’fo berdi. Keyinchalik, 2019-yil avgustda Arby’s kompaniyasining sobiq prezidenti Rob Linch yangi bosh direktor etib tayinlandi. Linchning rahbarligi muhim burilish nuqtasi bo‘lib, kompaniyaga yangicha qarash va brendni qayta tiklashga e’tibor qaratish imkonini berdi. Uning rahnamoligida kompaniya o‘z obro‘yi va bozordagi mavqeini tiklashga qaratilgan innovatsiyalar va yangilanishlarga ustuvorlik berdi. Rahbariyat jamoasi, shuningdek, marketing, texnologiya va franshiza sohasida tajribali rahbarlarni jalb qildi. Bu butun kompaniyani o‘zgartirish bo‘yicha sa’y-harakatlarni muvofiqlashtirish imkonini berdi.
Brend va marketing: Kompaniya o‘zining asoschisi Jon Shnatter bilan bog‘liq salbiy tasavvurlardan uzoqlashish maqsadida yangi, inklyuziv marketing kompaniyalarini ishga tushirdi. Bu tashabbuslar brendni o‘tmishdagi tortishuvlardan uzoqlashtirdi hamda xilma-xillik va birdamlikni o’zida namoyon etdi. Ushbu o‘zgarishning asosiy jihatlaridan biri Shaquille O‘Neal kabi yuqori darajadagi mashhurlar bilan hamkorlik bo‘ldi. O‘Neal nafaqat brend elchisi sifatida xizmat qildi, balki direktorlar kengashiga ham qo‘shildi. O‘Nealning ishtiroki brendning ishonchliligini oshirishga va uning jozibadorligini kengaytirishga, ayniqsa yosh auditoriya orasida, yordam berdi. Bundan tashqari, yangi marketing harakatlari sifatli ingrediyentlarning muhimligini ta’kidlash bilan birga, ilg‘or raqamli platformalar orqali mijozlar tajribasini yaxshilashga qaratildi. Bu esa yanada ko’proq qulayliklar yaratish va mijozlarni jalb qilishning debochasi bo’ldi.
Menyu yangilanishi: Linch rahbarligida Papa John’s o‘z menyusini an’anaviy pitsadan tashqari, Papadias (pitsa yassi non sendvichlari) va innovatsion shirinliklar kabi yangi mahsulotlar bilan boyitdi. Bu qo‘shimchalar keng ko‘lamli mijozlar doirasini jalb qilishga va ularning qayta tashrif buyurishlarini rag‘batlantirishga yordam berdi. Shuningdek, kompaniya narxga sezgir iste’molchilarga mo‘ljallangan yangi aksiyalar va qulay narxdagi takliflarni joriy etdi. Bu esa yuqori sifatli ingredientlar va hamyonboplik o‘rtasidagi muvozanatni ta’minladi. Bunday strategik xilma-xillashtirish mijozlar bilan aloqalarni mustahkamlashga va raqobatbardosh bozorda brendning jozibadorligini oshirishga xizmat qildi.
Texnologiya va raqamli transformatsiya: Papa John’s o‘zining raqamli imkoniyatlarini oshirishga katta mablag‘ sarfladi. Bunda kompaniya onlayn buyurtma platformalarini takomillashtirish va mobil ilovasining funksiyalarini kengaytirishga alohida e’tibor qaratdi. Bu orqali mijozlarga yanada qulay xizmat ko‘rsatishni maqsad qildi. Kompaniya logistikani optimallashtirib, DoorDash va Grubhub kabi uchinchi tomon yetkazib berish xizmatlari bilan hamkorlik o‘rnatdi. Bu esa yetkazib berish jarayonlarini soddalashtirib, xizmat ko‘rsatish doirasini kengaytirdi. Natijada, raqamli savdo sezilarli darajada o‘sdi va umumiy daromadning muhim qismiga aylandi. Ayniqsa, COVID-19 pandemiyasi davrida oziq-ovqat yetkazib berishga bo‘lgan talab keskin oshgani bunga katta ta’sir ko‘rsatdi. Ushbu o‘zgarishlar Papa John’s kompaniyasiga tez o‘zgaruvchan bozorda mijozlarning yangi ehtiyojlarini samarali qondirish imkonini berdi.
Qayta tiklash natijalari
Moliyaviy tiklanish: Papa John’s 2019-yil oxiriga kelib foydaga qaytib, sezilarli yutuqlarga erishdi. 2020-yilda kompaniya sotuvlarida keskin o‘sishni boshdan kechirdi. Pandemiya davrida ko‘proq mijozlar yetkazib berish xizmatlariga murojaat qilgani sababli, bir xil do‘konlar savdosi butun dunyo bo‘ylab 25 foizga ko‘tarildi. 2021-yilga kelib, Papa John’s rekord darajadagi daromadga erishib, 2 milliard dollardan oshiq tushum qayd etdi. Bu natijaga kuchli raqamli sotuvlar va kengaytirilgan menyu taklifi tufayli erishildi.
Aksiyalar narxining tiklanishi: Rahbariyat almashinuvi va strategik qayta tashkil etish jarayonidan so‘ng, Papa John’s aksiyalari tiklana boshladi. 2018-yilda eng past darajaga yetganidan so‘ng, aksiyalar sezilarli o‘sishga erishdi, bu esa yangi boshqaruv jamoasiga va kompaniyaning o‘sish istiqbollariga nisbatan investorlar ishonchini qayta tiklaganini aks ettirdi.
Reputatsiyani tiklash: Avvalgi qiyinchiliklarga qaramay, yangi rahbariyatning joriy etilishi va Shaquille O’Neal kabi nufuzli shaxslar bilan hamkorlik ishonchni qayta tiklashda muhim rol o‘ynadi. Inklyuzivlik, jamoatchilik bilan faol muloqot va sifatga oid barqaror xabarlar orqali kompaniya o‘z obro‘sini muvaffaqiyatli tikladi hamda mijozlar sodiqligini yanada mustahkamladi.
Barqaror o‘sish: Papa John’s o‘zining global faoliyat maydonini kengaytirishda davom etib, Osiyo, Yevropa va Lotin Amerikasi kabi yuqori o‘sish sur’atlariga ega bozorlarga e’tibor qaratmoqda. Strategik mahsulot innovatsiyalari va yangi menyu takliflari orqali kompaniya yuqori raqobatbardosh bozor sharoitida o‘z pozitsiyasini saqlab qoldi, mijozlarni saqlab qolish va ularni qayta jalb qilishda muvaffaqiyatga erishdi.
Papa John’s O‘zbekistonga kirib kelmoqda: Rivojlanayotgan bozorlarda strategik kengayish
2023-yilning o‘rtalarida Amerikaning mashhur “Papa John’s” pitsa tarmog‘i O‘zbekiston bozoriga kirishga tayyorgarlik ko‘ra boshladi. Kompaniya dastlabki filiallar uchun xodimlarni yollash jarayonini onlayn tarzda faol olib bordi. Ilk filiallarning aniq ochilish sanalari e’lon qilinmagan bo‘lsa-da, “Papa John’s” Toshkent bo‘ylab oltita asosiy joyda, asosan yirik savdo markazlarida o‘z faoliyatini yo‘lga qo‘yishni rejalashtirgan edi. Bu kutilayotgan ovqatlanish maskanlari orasida “Riviera” savdo markazi, “Compass” savdo markazi, “Tashkent City” savdo markazi, “Dream Park”, shuningdek, Minor metrosi va Sayram ko‘chasi bor bo‘lib, bu brendning o‘z faoliyatini markaziy va gavjum joylarda yo‘lga qo‘yishga bo‘lgan strategik yondashuvini aks ettiradi.
2023-yil yanvar oyida Papa John’s Toshkentning Sayram ko‘chasida O‘zbekistondagi birinchi pitseriyasini ochib, o‘z faoliyatini rasman boshladi. Oradan bor-yo‘g‘i bir necha kun o‘tib, 11-yanvar kuni kompaniya Toshkentdagi Riviera savdo markazida ikkinchi filialini ishga tushirdi. Shundan beri tez o‘sib borayotgan brend mamlakat bo‘ylab 15 ta filial tarmog‘ini muvaffaqiyatli tashkil qildi. Eng so‘nggi yutuq sifatida, 2024-yil 21-noyabr kuni Papa John’s Nest One’da o‘zining navbatdagi filialini ochib, O‘zbekistonning dinamik bozorida o‘z pozitsiyasini mustahkamladi va doimiy kengayish sur’atini namoyon qildi.
Papa John’s kompaniyasining O‘zbekistondagi kelajakdagi o‘sishi uchun eng muhim strategiya — texnologiya va raqamli integratsiyani rivojlantirishdir. Onlayn buyurtma platformalari, mobil ilova va yetkazib berish xizmatlarini muntazam ravishda takomillashtirish orqali kompaniya mijozlar uchun qulay va samarali tajribani ta’minlamoqda. Ayni paytda Papa John’s O‘zbekistonda o‘zining rasmiy veb-saytini ishga tushirmagan. Biroq, kompaniya yaqin kelajakda ushbu saytni ishga tushirishni rejalashtirgan bo‘lib, bu mijozlar uchun onlayn buyurtma berish jarayonini yanada osonlashtirishga xizmat qiladi. Ushbu yondashuv nafaqat qulaylikni oshiradi, balki operatsion samaradorlikni ham qo‘llab-quvvatlaydi, xizmatlarni tezroq va ishonchliroq qilishga imkon yaratadi. Ilg‘or texnologiyalarni joriy etish esa brendga raqobatbardoshlikni saqlash va mahalliy bozor ehtiyojlariga moslashish imkonini beradi, bu esa doimiy o‘sish va mijozlar qoniqishini ta’minlashga yordam beradi.
Zuhraxon Mansurova
Fikr bildirish