Fevralning 10-11-kunlari Parijda bo‘lib o‘tgan sammitda dunyoning eng yirik sun’iy intellekt (AI) yetakchilari kelajak haqidagi dadil bashoratlarini e’lon qildi. Google kompaniyasining asoschisi, Alphabet bosh direktori Sundar Pichay AI’ni “hayotimizdagi eng keskin burilish” deb atadi. Anthropic bosh direktori Dario Amodey esa AI “dunyo mehnat bozoriga tarixdagi eng katta o‘zgarishni olib kelishini” aytdi. OpenAI rahbari Sem Altman esa yanada ilgarilib, kelgusi o‘n yillikda AI har bir insonni bugungi eng muvaffaqiyatli odamlardan ham unumliroq ishlashga qodir qiladi, deb ta’kidladi.
Bu g‘oya dastlab hayajon bilan kutib olindi. Ko‘plab ekspertlar AI barchaga bir xil imkoniyatlar beradi, deb hisoblashdi – yangi texnologiyalar tajribasiz odamlarga ham mutaxassislar kabi samarali ishlash imkonini berishi kutilgan edi. AI vositalari yozish, tadqiqot qilish va mijozlarga xizmat ko‘rsatish kabi vazifalarda yordam bera olishi tufayli har bir inson o‘z mahoratini oshirish imkoniyatiga ega bo‘lishi mumkin. Nvidia bosh direktori Jenson Xuang kelajakda har bir xodim o‘zining sun’iy intellekt yordamchisi ustidan to‘liq nazoratga ega bo‘lishini tasavvur qildi.
Biroq, yangi tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, AI umid qilinganidek hammani tenglashtirish o‘rniga, eng yaxshi odamlarga ustunlik berib, boshqalarni ortda qoldirishi mumkin.
AI kimga foyda: eng yaxshilargami yoki boshqalarga?
Dastlabki tadqiqotlar AI eng ko‘p yangi boshlovchilarga yordam berishini ko‘rsatgandi. 2023-yilda Stenford va MIT olimlari o‘tkazgan tadqiqot shuni aniqladiki, sun’iy intellekt mijozlarga xizmat ko‘rsatish sohasidagi yangi ishchilarning samaradorligini 34 foizga oshirdi, ularga tezroq va yaxshiroq javob berishga yordam berdi. Shunga o‘xshash tadqiqotlar AI zaif yozuvchilarga mahoratini oshirishga yordam bergani va hattoki huquqshunoslik talabalarining shartnomalar tuzish bo‘yicha ko‘nikmalarini yaxshilaganini ko‘rsatdi. G‘oya oddiy edi: AI tajribasi kam ishchilarga qisqa yo‘l bilan yaxshiroq natijaga erishish imkoniyatini berishi kerak edi.
Biroq, endi yangilangan tadqiqotlar boshqacha natijalarni ko‘rsatmoqda. AI hamma uchun foydali bo‘lish o‘rniga, asosan eng kuchli mutaxassislar uchun samarali ishlaydi – ya’ni allaqachon malaka va bilimga ega bo‘lganlar uchun. Nega? Chunki AI’dan samarali foydalanish faqatgina uning javoblarini qabul qilish bilan emas, balki qaysi ma’lumot foydali, qaysi biri esa noto‘g‘ri ekanini tahlil qila olish bilan bog‘liq.
Masalan, MIT tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, AI eng yaxshi olimlarning mahsuldorligini ikki baravar oshirib, yangi materiallarni kashf etish jarayonini tezlashtirgan. Biroq, kamroq tajribaga ega tadqiqotchilar uchun AI hech qanday foyda bermagan – ular AI yaratgan g‘oyalarning qaysi biri yaxshi yoki yomonligini ajrata olmagan.
Xuddi shunday, Keniyadagi tadbirkorlar ustida o‘tkazilgan yana bir tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, eng yaxshi biznes egalari AI yordamida foydalarini 15 foizga oshirgan, tajribasi kamroq tadbirkorlar esa zarar ko‘rgan. Chunki ular AI maslahatlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri amal qilib, ularni biznes modeliga moslashtira olmagan.
Sun’iy intellekt ish bozorini o‘zgartiradi, ammo bu hamma uchun teng ta’sir qilmaydi
AI allaqachon oddiy va takrorlanuvchi ishlarni avtomatlashtirmoqda. Masalan, o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish kassalari kassirlarni almashtirdi. Endilikda esa, AI bilan ishlovchi chat-botlar mijozlarga xizmat ko‘rsatish xodimlarini o‘rnini egallamoqda. ServiceNow Technology kompaniyasi rahbarlaridan biri shuni ta’kidladi: mijozlarga xizmat ko‘rsatish sohasidagi muammolarning 85 foizini endi inson ishtirokisiz hal qilish mumkin. Bu shuni anglatadiki, AI dastlab ishchilarning tezligini oshirsa ham, uzoq muddatda ularni butunlay almashtirishi mumkin.
Hatto yuqori malakali kasblarda ham AI ish vazifalarini o‘zgartirmoqda. Yirik yuridik firmalarda endi AI shartnomalarni bir necha soniyada tahlil qila oladi, ilgari bu ish yosh yuristlar tomonidan bajarilardi. Natijada, yangi kasb egalariga o‘z qadr-qimmatini saqlab qolish uchun tezroq yangi ko‘nikmalar o‘rganishi zarur bo‘lmoqda. Yetakchi yuridik firmalardan birining hamkori shunday izoh berdi: eng yaxshi yuristlar AI’dan strategik qarorlar qabul qilish uchun foydalanmoqda, holbuki kuchsizroq mutaxassislar bu texnologiya bilan hamnafas bo‘lishda qiynalmoqda.
Kelajak: Eng yaxshi va o‘rtachalar orasidagi farq kattalashadi
Tarix davomida yangi texnologiyalar har doim g‘olib va mag‘lublarni yaratgan. Sanoat inqilobi davrida mashinalarni tushungan muhandislar ko‘proq daromad topgan bo‘lsa, jismoniy mehnatga tayanadigan ishchilar ish o‘rinlarini yo‘qotgan. Kompyuterlar ommalashganda dasturiy ta’minot muhandislari muvaffaqiyatga erishdi, lekin mashinkada yozuvchilar yo‘qolib ketdi. AI ham shu ketma-ketlikni takrorlayotganga o‘xshaydi – tanqidiy fikrlay oladigan, murakkab ma’lumotlarni tahlil qilib, tez moslasha oladigan odamlar bundan foyda ko‘radi.
AI rivojlanib borar ekan, u yarim-avtonom AI yordamchilarini yaratishi mumkin, xuddi Nvidia bosh direktori bashorat qilganidek. Agar bu amalga oshsa, har bir xodim AI tomonidan boshqariladigan “CEO yordamchi”ga ega bo‘lishi mumkin. Ammo hamma ham undan samarali foydalanishni bilmaydi. Eng yuqori malakaga ega bo‘lganlar doim oldinda qolishning yangi yo‘llarini topadi, natijada eng yaxshi ishchilar va qolganlar o‘rtasidagi farq yanada kattalashadi.
Xulosa qilib aytganda, AI hammani tenglashtiradigan sehrli vosita emas. Kelajak AI’ni oqilona ishlata oladigan odamlarga tegishli bo‘ladi – ya’ni nafaqat AI javoblariga ergashadigan, balki ularni shubha ostiga qo‘yib, takomillashtiradigan va yaxshilay oladigan insonlarga.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish