O‘zbekistonda Jizzax viloyatida qurilishi rejalashtirilgan kichik quvvatli atom elektr stansiyasi (KQAES) loyihasi murakkab moliyaviy sxema asosida amalga oshirilmoqda. Bu haqda O‘zatom rahbari Azim Axmedxo‘jayev Alter Ego YouTube kanaliga bergan intervyusida ma’lum qildi.
Xitoydan imtiyozli kreditlar, lekin Rossiya mablag‘i yo‘q
Ahmadxo‘jayevning so‘zlariga ko‘ra, loyiha uchun zarur bo‘lgan turbinalar va elektr jihozlarini Xitoy yetkazib beradi, moliyalashtirish esa imtiyozli shartlarda Xitoy tomonidan taqdim etiladi.
Shu bilan birga, loyihaga qiziqish bildirgan bir nechta xorijiy investitsiya kompaniyalari ham mavjud. Ular stansiyaning egasi bo‘lmasdan, foyda oluvchi sifatida ishtirok etadi. Boshqacha aytganda, bu loyiha moliyalashtirishning murakkab, ko‘p tomonlama sxemasi asosida amalga oshirilmoqda.
E’tiborga molik jihat shuki, O‘zatom Rossiya mablag‘larini loyihaga jalb qilmaydi. Bunga sabab sifatida geosiyosiy vaziyatlar ko‘rsatilmoqda. Agentlik rahbari bu borada aniq bayonot berib, Rossiya moliyasidan “umuman foydalanilmasligini” ta’kidladi.
Byudjetdan minimal ishtirok, tashqi sarmoyaga urg‘u
Ahmadxo‘jayevning aytishicha, davlat byudjeti loyihada ishtirok etadi, ammo bu juda kichik miqdorda bo‘ladi. Asosiy moliyaviy yuk tashqi sarmoyadorlar va investitsion kompaniyalar zimmasiga yuklanadi. Shu bilan birga, davlat tashqi qarz va kafolat mexanizmlarini imkon qadar minimallashtirishga intilmoqda.
“Moliyaviy jihatdan qiyin ketayotgani yo‘q”
Intervyuda loyiha moliyaviy jihatdan qiyinchiliklarga duch kelayotgani haqidagi taxminlarga ham aniqlik kiritildi. Ahmadxo‘jayev bu fikrga qat’iyan qarshi chiqib, “Umuman bunday emas”, deb javob berdi.
AES loyihasi: texnologiya Rossiyadan, yechim esa xalqaro
Joriy yilning 27-may kuni O‘zatom va Rossiyaning Rosatom kompaniyasi kichik AES qurish bo‘yicha shartnoma imzolagan. Stansiya Rossiyada ishlab chiqilgan RITM-200N bosimli suv reaktori asosida quriladi. Ushbu reaktorning elektr quvvati 55 MVt, xizmat muddati esa 60 yilgacha.
Stansiyaning birinchi reaktorini besh yil ichida ishga tushirish rejalashtirilgan. Shu bilan birga, O‘zbekiston tomoni Rossiya texnologiyalari bilan cheklanib qolmasdan, loyihaga Xitoyning yadroviy bo‘lmagan uskunalari, Yevropaning dasturiy ta’minoti va boshqa apparat vositalarini ham jalb etishni maqsad qilgan.
“Xalqaro konsorsium” tuziladi
O‘zatom rahbarining ta’kidlashicha, kichik AESni barpo etish uchun xalqaro konsorsium shakllantirish rejalashtirilmoqda. Qurilishning yordamchi inshootlari, turbinalar, generatorlar va boshqa tizimlar bo‘yicha xalqaro yetkazib beruvchilar jalb qilinadi.
Prezidentning pozitsiyasi: strategik loyiha
Prezident Shavkat Mirziyoyev ham loyihaning strategik ahamiyatini alohida qayd etgan. Uning aytishicha, bugun dunyo davlatlari energetik xavfsizlik va barqarorlikni atom energetikasi orqali ta’minlamoqda. O‘zbekiston esa uran zaxiralariga ega davlat sifatida bu yo‘ldan chetda qola olmaydi.
Fikr bildirish