Startap jamoa uchun to‘g‘ri g‘oyani qanday tanlash meni juda o‘ylantiradi, chunki men ko‘pincha juda kuchli jamoalarning g‘ayrioddiy g‘oyalar ustida ishlayotganiga guvoh bo‘laman. Aksariyat hollarda ular g‘oyani tasodifan, hatto eng maqbul variant emasligini anglamagan holda tanlaydilar. Bir necha yil avval men bu muammoni hal qilishga qaror qildim va muntazam ravishda bo‘lajak tadbirkorlar uchun kichik guruhlarni tashkil qilib, ularga startap va biznes g‘oyalarini topishda yordam bera boshladim.
Odatda, men suhbatni “Nima uchun siz startap ishga tushirmoqchisiz?” degan savoldan boshlayman. Ko‘p hollarda insonlar o‘z hayotlaridagi oddiylikdan qochishga intilayotganini, korporativ ish muhitidan charchaganini, moliyaviy mustaqillikka erishishni yoki shunchaki qiziqarli narsa qilishni istashini tushunib yetamiz. Ularning do‘stlari startaplar qanchalik hayajonli ekanligi haqida gapirgan bo‘lishi mumkin, ammo ular bu yo‘lda qanday qurbonliklar qilish kerakligini tasavvur ham qilmagan bo‘lishadi. Shu sababli, men ko‘pincha insonlarni bu yo‘ldan qaytaraman va muqobil variantlarni taklif qilaman: Micro SaaS, xususiy amaliyot, xizmat ko‘rsatish biznesi va shunga o‘xshash loyihalar. Chunki odam sevimli ishi bilan shug‘ullanishi va yaxshi daromad topishi uchun har doim ham startap ochishi shart emas!
Ikkinchi qadam – nimaga qiziqishingiz borligini aniqlash. Bir qarashda, bu juda oddiydek tuyuladi: “Endi men tadbirkorman, xohlagan ishimni qilaman!” Biroq shu nuqtada odam miyasi to‘xtab qolishi mumkin, chunki ko‘pchilik hatto qanday imkoniyatlar mavjudligini ham tasavvur qila olmaydi. Tajribali tadbirkorlar esa ko‘pincha menga shunday deydilar: “Men startap ishga tushirishga tayyorman, lekin u investorlar uchun jozibador bo‘lishiga amin bo‘lishim kerak.” Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, avvalo, nima bilan shug‘ullanishni istamasligingizni aniqlash maqsadga muvofiq. Shu sababli, biz quyidagi mashqni bajarishimiz mumkin:
- Ishtirokchilar 170 dan ortiq sohalarni o‘z ichiga olgan ro‘yxat bilan tanishadilar, bu sohalarga venchur investorlar mablag‘ kiritmoqda.
- Ular har bir sohaga o‘z ichki tuyg‘ulari yoki mezonlariga asosan 1 dan 5 gacha baho qo‘yadilar.
- Keyin esa, biz ularning tanlovlarini muhokama qilamiz.
Odatda, 30 yoshdan oshgan insonlar ushbu ro‘yxatdan 2-3 ta ustuvor yo‘nalishni tanlab oladilar.
Uchinchi qadam – ishtirokchilar o‘zlarining batafsil rezyumelarini yozadilar, bu rezyumeda ular quyidagi savollarga javob berishlari kerak:
- Qanday ko‘nikmalarga egaman?
- Nimalarni yaxshi ko‘raman?
- Nimani o‘rganishni istayman?
- Qanday sohalarga qiziqmayman?
Keyin biz ushbu ma’lumotlarni muhokama qilamiz va ularning o‘z tajribalarini startapda maksimal samarali tarzda qanday qo‘llashlari mumkinligini aniqlaymiz. Ikigai konsepsiyasiga ko‘ra, 2- va 3-qadamlar kesishgan joy inson uchun eng to‘g‘ri yo‘nalishni anglatadi.
Keyingi bosqich – ishtirokchilar o‘zlari uchun eng qiziq bo‘lgan sohaga e’tibor qaratadilar. Agar bu sektor rivojlanayotgan bo‘lsa, u erda texnologik o‘zgarishlar yoki yangi trendlar natijasida yangi startap imkoniyatlari paydo bo‘lishi muqarrar. Albatta, yakunda siz g‘oyani tasodifan topasiz, lekin “nazorat qilinadigan tasodif” degan tushuncha ham bor. Ya’ni, tasodifiy hodisalarni oldindan rejalashtirilgan harakatlar orqali tezlashtirish mumkin. Misol uchun, xizmatlarini og‘zaki tavsiyalar orqali sotadigan mutaxassis har bir mijozini tasodifan topadi, lekin u o‘z xizmatlarini halol bajaradi, mijozlaridan tavsiyalar so‘raydi va turli usullar bilan o‘zini reklama qiladi. Xuddi shunday, startap g‘oyasini topish uchun ham tegishli ma’lumotlar va sohaga oid mutaxassislar bilan o‘rab olingan muhit yaratish kerak. Men bunday vaziyatda tarmoqli hisobotlarni, trendlarni o‘rganish va potensial mijozlar va sanoat mutaxassislari bilan suhbatlashish kombinatsiyasini tavsiya qilaman.
Shuni ham unutmaslik kerakki, har doim ham startapni o‘z sohangiz bo‘yicha yaratishingiz shart emas. Masalan, bir tanishim ko‘chmas mulk sohasida katta tajribaga ega bo‘lishiga qaramay, termo-yadro sintez texnologiyalari bo‘yicha startap yaratishga qaror qildi. Yana bir kishi esa yuridik sohadagi tajribasidan foydalanib, sun’iy yo‘ldosh tasvirlari asosida sug‘urta sektori uchun yechim yaratdi. Chunki ekspertiza keyinchalik ham orttirilishi mumkin. Boshqa tomondan, yangi kelgan insonlar muammolarga an’anaviy mutaxassislardan farqli yondashishi mumkin. Ammo yangi sohani to‘liq tushunib yetish kamida 6 oy vaqt oladi. Shu sababli, startapni ishga tushirishdan avval, ushbu sohada konsalting yoki boshqa oddiyroq biznes bilan shug‘ullanish foydali bo‘lishi mumkin.
Va eng muhim nuqta: yangi sohaga qiziqishingiz bormi, yo‘qmi – buni o‘z ichingizda aniqlab olish juda muhim. Ayrim sanoatlar juda jozibador va istiqbolli ko‘rinishi mumkin, lekin amaliyotda ular siz uchun umuman mos emasligini tushunib yetishingiz mumkin. Men shaxsan bu holatni boshdan kechirganman. 7 yil avval men ingliz tilini o‘rganish uchun yechim yaratmoqchi bo‘ldim. Men bir nechta potensial mijozlar bilan konsyerj MVP formatida ishladim va ularning muammolarini hal qilishga harakat qildim. Biroq bir necha hafta ichida men ingliz tilini o‘rganish muhim ekanligini tushunsam-da, bu sohaga startap sifatida sho‘ng‘ish men uchun qiziqarli emasligini angladim.Shuning uchun, startap yaratish jarayonida g‘oyani tanlash – faqat biznes imkoniyatini izlash emas, balki o‘z ichki ehtiyojlaringiz va hayotiy qadriyatlaringizga mos yo‘nalishni topish hamdir.
Fikr bildirish