Ba’zan eng buyuk ixtirolar odamlar kutilmagan muammolarga duch kelganda va ularni zudlik bilan hal qilishga urinayotganda paydo bo‘ladi. Boshqa hollarda esa, insoniyat orzulari va yuksak maqsadlari ixtiro ilhomiga aylanadi. Tеd Hoff va uning Intel’dagi jamoasi tomonidan mikroprotsessor yaratilgan voqеa aynan ushbu ikki holatning mukammal uyg‘unligidir.
Intel’dagi dastlabki qadamlar
Stanford universitetining yosh o‘qituvchisi bo‘lgan Tеd Hoff 1969-yilda Intel kompaniyasida chip dizayni bo‘yicha ish boshlagan o‘n ikkinchi xodim bo‘ldi. U tez orada bir narsani tushundi: har bir vazifaga alohida chip ishlab chiqish samarasiz va iqtisodiy jihatdan foydasiz edi.
Busicom loyihasi va muammo
Yaponiya kompaniyasi — Busicom yangi, zamonaviy ish stoli kalkulyatori yaratish niyatida Intel’ga 12 ta maxsus chip dizaynini taklif etdi. Bu chiplar ekran, hisob-kitob, xotira va boshqa funksiyalarni bajarishi kerak edi. Intel rozilik berdi, narx kelishildi, va loyiha Tеd Hoff nazoratiga topshirildi. Ammo tez orada muammo yuzaga keldi: chiplar soni va ularning murakkabligi Intel imkoniyatlaridan oshib ketdi. Bundan tashqari, Jack Kilby tomonidan ishlab chiqilgan cho‘ntak kalkulyatorlarining ommalashuvi narxni pasaytirishga majbur qildi.
Hoffning inqilobiy taklifi
Shu nuqtada, Tеd Hoff barcha vazifalarni bajaruvchi yagona umumiy maqsadli chip yaratishni taklif qildi. Bu chip dasturlash imkoniga ega bo‘lib, turli ilovalarda qo‘llanilishi mumkin edi — ya’ni, bu chindan ham chipdagi kompyuter edi. Robert Noyce unga bu g‘oyani sinab ko‘rishni buyurdi.
Intel ichidagi qarama-qarshiliklar
Ammo bunday radikal o‘zgarish uchun ichki qarshiliklar bo‘lishi tabiiy edi. Intel rahbarlaridan biri Andy Grove kompaniyaning asosiy yo‘nalishlarini himoya qilish tarafdori edi va bunday eksperimentlarga ehtiyotkorlik bilan yondashardi. Noyce uning e’tirozlarini murosali yo‘l bilan yengishga muvaffaq bo‘ldi.
Intel 4004: dastlabki mikroprotsessor
1969-yil sentyabr oyiga kelib, Hoff va hamkasbi Stan Mazor dastur asosida ishlaydigan, 12 chip o‘rniga 9 tasini almashtira oladigan yagona chip arxitekturasini ishlab chiqdi. Bu yangi chip Busicom rahbariyatiga taklif qilindi. Intel kompaniyasi chipning boshqa ilovalarda ham ishlatilishi uchun litsenziya huquqini o‘zida saqlab qolish sharti bilan Busicom’ga arzon narx taklif etdi. Bu shartnoma keyinchalik butun dunyo elektronikasiga ta’sir ko‘rsatgan burilish nuqtasiga aylandi.
Mikroprotsessorning bozordagi debyuti
1971-yil noyabrda Intel rasmiy ravishda birinchi mikroprotsessor — Intel 4004’ni e’lon qildi. Reklama shiorlari shunday yangradi: “Chipdagi dasturlanuvchi mikrokompyuter!” Mahsulot narxi $200 etib belgilandi va minglab buyurtmalar oqimi boshlandi.
Noyce’ning bashorati
Robert Noyce 1972-yilda o‘z oilasi oldida mikroprotsessor platini boshiga qo‘yib: “Bu dunyoni o‘zgartiradi. Sizlarning har biringizning uyida kompyuter bo‘ladi. Siz istagan ma’lumotga ega bo‘lasiz!” degan edi. U ozgina mubolag‘a qilayotgan bo‘lsa-da, uning so‘zlari haqiqatga aylandi.
Mikroprotsessorlar hayotimizda
Mikroprotsessorlar bugun aqlli svetoforlar, avtomobil tormoz tizimlari, maishiy texnika, liftlar, tibbiy asboblar va boshqa minglab qurilmalarda qo‘llaniladi. Eng muhimi, ular shaxsiy kompyuterlar inqilobining asosiga aylandi. Moore qonuniga ko‘ra, texnologik quvvat har ikki yilda ikki barobar oshishi tufayli, mikroprotsessor sanoati shaxsiy kompyuterlar bilan simbiotik o‘sishni boshladi.
Kremniy Vodiysi: ilm-fan va innovatsiya markazi
Intel o‘zining eng ilg‘or chiplarini ishlab chiqarish bilan birga, Kaliforniyadagi Santa-Klara vodiysida texnologik va venchur madaniyatni ham shakllantirdi. Bu hudud keyinchalik Silikon vodiysi deb nom oldi. Bu nomni ilk bor jurnalist Don Hoefler o‘zining «Electronic News» nashrida 1971-yilda tilga olgan.
Manbalar:
- Berlin, L. (2005). The Man Behind the Microchip: Robert Noyce and the Invention of Silicon Valley.
- Intel Rasmiy Tarixi – Intel Museum Timeline
- Computer History Museum – Ted Hoff Biography
- IEEE Global History Network – Intel 4004 Overview
Tayyorladi: Ismailova Laylo
