2025-yil may oyida AQSh prezidenti Donald Trampning Birlashgan Arab Amirliklariga safari tantanali kutib olish marosimi bilan cheklanmadi. U bilan birga CEOlar, yirik bitimlar va sun’iy intellektga oid katta rejalar ham kelgan edi. Bu tashrif faqat diplomatiya emas, balki Vashington va Abu-Dabi o‘rtasida texnologiya, AI va infratuzilma sohalarida jasur strategik ittifoqning boshlanishini anglatadi.
Raqamlar nihoyatda yirik. Ammo milliardlar ortida global iqtisodiy kuch muvozanatini o‘zgartirishi mumkin bo‘lgan strategik siljishlar yashiringan. Quyida aynan nima bo‘lganini — va nima uchun bu muhimligini ko‘rib chiqamiz.
Mintaqada $2 trillion — va bu raqam o‘sishda davom etmoqda
Trampning BAAga tashrifi davomida $200 milliardlik yangi kelishuvlar e’lon qilindi. Bu bitimlar aerokosmik sanoat, toza energiya va chip ta’minot zanjirlarini qamrab olgan holda — faqat umumiy manzaraning bir qismi xolos. Trampning Fors ko‘rfazi davlatlari bilan olib borgan muzokaralari natijasida jami $2 trilliondan ortiq investitsiya va’dalari kafolatlandi:
- Saudiya Arabistonidan $600 milliard
- Qatardan $1.2 trillion (shu jumladan $243.5 milliardlik AQSh-Qatar savdo va mudofaa bitimlari)
- BAAdan $1.4 trillionlik mart oyida imzolangan kelishuv mustahkamlanishi, va unga qo‘shimcha $200 milliardlik tijorat shartnomalari
Energitika esa ikki tomonlama hamkorlikning asosiy yo‘nalishiga aylandi. BAA energetika vaziri Sulton Al Jaber BAAning AQShdagi energiya investitsiyalari 2035-yilgacha $70 milliarddan $440 milliardga yetishini ma’lum qildi. U, shuningdek, AQShda va BAA ichida yangi, noan’anaviy neft va gaz qazib olish loyihalari uchun $60 milliard ajratilishini ham tasdiqladi.
Bu shunchaki Ko‘rfaz sarmoyasining Amerikaga oqimi emas. Bu — ikki tomonlama, chuqur strategik hamkorlik. Microsoft va Oracle kabi yirik AQSh texnologiya kompaniyalari mintaqada o‘z ishtirokini kengaytirishga tayyor turibdi — xususan, bulutli xizmatlar va sun’iy intellekt sohalarida. Abu-Dabiga yetkazib berilayotgan chiplar esa, ehtimol, AQShda o‘qitilgan navbatdagi AI modellarning quvvati bo‘lib xizmat qiladi — cho‘ldagi serverlarda ishlaydi, lekin global raqobatda yetakchilik uchun xizmat qiladi.
Kutilmagan bitim
Tashrif doirasida eng diqqatga sazovor voqea – BAAga Nvidia H100 chiplarini eksport qilishga ruxsat berilishi bo‘ldi. Bu chiplar AI sohasida inqilobiy ahamiyatga ega bo‘lib, ilgari faqat AQShda va ba’zi ittifoqchilarda mavjud edi.
Endilikda BAA 2027-yilgacha yiliga 500,000 tagacha H100 chiplarini olishga ruxsat oldi. Bitimga ko‘ra, har yili ularning 20 foizi — ya’ni 100,000 dona — BAAning G42 texnologik kompaniyasiga ajratiladi, qolganlari esa Microsoft va Oracle kabi yirik AI infratuzilmasiga ega AQSh kompaniyalari o‘rtasida taqsimlanadi. Ular ham o‘z navbatida BAAda yangi data markazlar qurishni rejalashtirmoqda.
Shuningdek, G42 va AQSh texnologiya kompaniyalari Abu-Dabida 10 kvadrat mil maydonga ega, 5 gigavattli sun’iy intellekt kampusini barpo etadi. Bu Shimoliy Amerikadan tashqaridagi eng yirik AI markaziga aylanadi — model o‘rgatish, simulyatsiyalar va global bulut operatsiyalarini ta’minlash uchun mo‘ljallangan.
Bu oddiy infratuzilma emas — bu ma’lumotlar ustidan suverenitet haqida. Fors ko‘rfazi AI ni faqat ijaraga olmoqchi emas — u uni o‘zi boshqarmoqchi.
Disney’ning kutilmagan kengayishi
Tashrif fonida kutilmagan yangilik: Disney va BAAning Miral kompaniyasi Yaqin Sharqda birinchi to‘liq Disney bog‘ini qurishini e’lon qildi. Bu bog‘ mintaqaviy madaniyat va global brend uyg‘unligi asosida quriladi.
Xulosa
Trampning BAAga tashrifi diplomatiya doirasidan chiqib, texnologik qudrat va iqtisodiy strategiyalar maydoniga ko‘chdi. BAA sun’iy intellekt va ma’lumot infratuzilmasi bo‘yicha global o‘yinchiga aylanish sari jiddiy qadam qo‘ymoqda. Tramp esa bu tashrif orqali AQSh tashqi siyosatini iqtisodiy manfaatlar bilan uyg‘unlashtirayotganini ko‘rsatdi: biznes – bu uning geosiyosati.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
