OpenAI ChatGPT’dan foydalanish inson hissiyotlariga qanday ta’sir qilishini o‘rgangan birinchi yirik tadqiqotni e’lon qildi, natijalar esa juda qiziqarli va biroz tashvishli. MIT Media Lab bilan hamkorlikda o‘tkazilgan bu tadqiqot insonlar va sun’iy intellekt o‘rtasidagi hissiy aloqaning kuchayib borayotganini ko‘rsatmoqda.
Tadqiqot ikki qismdan iborat bo‘ldi. Birinchi qismda 40 millionga yaqin ChatGPT bilan bo‘lgan suhbatlar tahlil qilindi. U foydalanuvchilarning chat-botdan foydalanganda o‘zlarini baxtli, xafa yoki yolg‘iz his qilishlari kabi hissiy holatlarini tahlil qildi. Ikkinchi qismda esa qariyb 1 000 kishi to‘rt hafta davomida kuzatildi. Ularning ChatGPT’dan kundalik foydalanishi haqiqatdagi his-tuyg‘ulariga- yolg‘izlik, hissiy qaramlik va ijtimoiy munosabatlarga qanday ta’sir qilgani o‘rganildi.
Hissiy aloqa kengayib bormoqda
Tadqiqotdagi muhim natijalardan biri shuki, faqat oz sonli foydalanuvchilar ChatGPT bilan muntazam ravishda chuqur hissiy muloqot qilgan. Ba’zilar har kuni 30 daqiqadan ortiq vaqt davomida sun’iy intellekt bilan gaplashgan. Bu shunchaki uy vazifasi yoki retseptlar haqida so‘rash emas edi. Ko‘pchilik o‘z hissiyotlari, muammolari yoki shaxsiy fikrlari haqida so‘z yuritgan.
Yana bir qiziqarli jihati shuki, ChatGPT ko‘pincha foydalanuvchining kayfiyatini aks ettirgan. Ya’ni kimdir g‘amgin yoki tushkun ohangda yozsa, AI ham shu ruhda javob qaytargan. Bu esa “aks sado” (feedback loop) holatini yaratgan: sun’iy intellekt foydalanuvchining his-tuyg‘ularini aks ettirgan, bu esa foydalanuvchini o‘sha kayfiyatda yana davom ettirishga undagan.
Gender farqlari va ovozli muloqotlar
Tadqiqotning ikkinchi qismi esa kutilmagan jinsga oid natijalarni ko‘rsatdi. Tadqiqotda ishtirok etgan ayollar muntazam ravishda ChatGPT’dan foydalangach, o‘zlarini biroz ko‘proq ijtimoiy jihatdan yolg‘iz his qilganliklarini aytishdi. Yana bir guruh foydalanuvchilar, ayniqsa, sun’iy intellekt bilan ovozli muloqot qilganlar (ayniqsa, qarama-qarshi jins ovoz bilan) — AI bilan hissiy jihatdan bog‘lanib qolishgani va yolg‘izlik hissi kuchayganini bildirgan.
Bu esa katta bir savolni o‘rtaga tashlaydi: agar sun’iy intellekt kundalik hayotimizda doimiy hamrohga aylansa, bu insonlar orasidagi haqiqiy munosabatlarga qanday ta’sir qiladi?
Taskin manbai yoki xavotir sababi?
Tadqiqot ChatGPT sizning ruhiy salomatingizga salbiy ta’sir qilishini ko‘rsatmaydi. Aksincha, ba’zi odamlar uchun u taskin beruvchi vosita bo‘lishi mumkin,masalan, suhbatdosh topa olmaydiganlar uchun. Ammo natijalar shuni ko‘rsatadiki, bundan ehtiyot bo‘lish lozim. Insonlarning sun’iy intellekt bilan hissiy bog‘lanib qolishi, ayniqsa bu haqiqiy insoniy aloqalar bilan almashsa, xavf tug‘dirishi mumkin.
Tadqiqotchilar bu borada chuqurroq o‘rganishlar zarurligini ta’kidlashmoqda. Chat – botlar tobora ilg‘or va hissiyotlarga javob bera oladigan darajaga yetar ekan, OpenAI kabi kompaniyalar bu vositalar foydalanuvchilarning ruhiy holatiga zarar emas, foyda keltirishiga ishonch hosil qilish uchun axloqiy mezonlarni belgilab borishlari kerak bo‘ladi.
Kelajakka nazar
OpenAI bu tadqiqot natijalarini ilmiy jurnallarda ekspertlar tomonidan ko‘rib chiqishga yuborishni rejalashtirmoqda va ularni butun dunyo bo‘ylab tadqiqotchilar hamda psixologlar uchun ochiq qiladi. Umid shuki, sun’iy intellekt inson hissiyotlariga qanday ta’sir qilishini yaxshiroq tushunish orqali ishlab chiquvchilar nafaqat foydali, balki hissiy jihatdan xavfsiz vositalarni yaratishlari mumkin bo‘ladi.
Bu tadqiqot hozirgi texnologiya olamidagi eng katta savollardan biriga javob topish yo‘lida muhim qadamdir:
Mashina bilan muloqot insoniy suhbat o‘rnini bosa oladimi va bosishi kerakmi?
Sun’iy intellekt hayotimizning ajralmas qismiga aylanishi bilan bu savollarning javobi har qachongidan ham muhim bo‘lib boradi.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish