Devid Halpert
UC Berkeley (Bakalavr)
Harvard University (Magistratura)
Devid Halpert — 30 yildan ortiq tajribaga ega analitik, fond menejeri va oilaviy investitsiya ofisi vakili sifatida faoliyat yuritayotgan professional investor. 2008-yildan buyon u Osiyo bo‘ylab, asosan Singapur va Indoneziyada yashab, ishlagan. U har qanday bozordagi investitsiyalarni baholashning eng to‘g‘ri yo‘li — bu shaxsiy tajriba orqali, ya’ni mamlakatlarga tashrif buyurish, ko‘chalarda yurish, supermarketlarni ko‘zdan kechirish, jamoat transportida harakatlanish va mahalliy jamoalar bilan bevosita muloqot qilishdan iborat, deb hisoblaydi.
Devid mintaqadagi eng muvaffaqiyatli kompaniyalardan bir nechtasiga, jumladan, beshta “unicorn”ga ilk bosqichlarda sarmoya kiritish baxtiga muyassar bo‘lgan. U dunyoning turli burchaklaridan kelgan ajoyib insonlar bilan ishlash sharafiga muyassar bo‘lgan.
U NYU, Cornell Tech, Arizona State University, Nanyang Texnologiya Universiteti va Singapur Ijtimoiy fanlar universitetida mehmon ma’ruzachi sifatida akademik faoliyat olib boradi.
Uning fikr-mulohazalari CNBC, CNN va Bloomberg News’da yoritilgan, shuningdek, Nyu-Yorkdagi Tashqi munosabatlar kengashida taqdimot qilgan.
- O‘zbekistonning venchur kapital ekotizimidagi eng katta zaiflik — bu kapital bozorining rivojlanmaganligidir. Yaxshi startaplar uchun mahalliy “exit” (chiqish) imkoniyatlari yetarlicha shakllanmagan, shuningdek, ichki venchur kapital sanoatini moliyalashtirishga zarur darajadagi moliyaviy chuqurlik mavjud emas. Natijada, davlat banklari venchur kapital sohasida asosiy o‘yinchilarga aylangan. Bu holat hech narsaga ega bo‘lmaslikdan ko‘ra afzal bo‘lsa-da, exit’larning yo‘qligi kapitalning qayta aylanmasligiga va opsion dasturlar (ESOP) orqali ekotizimni rag‘batlantirish kuchining pasayishiga olib keladi. Shu bois, biz uch yillik kapital bozorini rivojlantirish rejasini ishlab chiqishni tavsiya qilamiz. Bu quyidagilarni o‘z ichiga oladi: vazirlik homiyligida xususiy sektor vakillaridan iborat maslahatchilar kengashini tuzish; har yili yuqori sifatli kapital bozorlariga bag‘ishlangan konferensiya tashkil etish; xalqaro miqyosda yuqori malakali davlat vakillarining muntazam chiqishlarini yo‘lga qo‘yish. Bugungi kunda xorijiy institutsional investorlarning “frontier market”larga (yangi rivojlanayotgan bozorlar) bo‘lgan qiziqishi oldingidek kuchli emas, ammo O‘zbekiston ko‘plab global investorlar xaritasida umuman mavjud emas. Shu sababli, mamlakatni yana global radarlar doirasiga qaytarish uchun faol harakatlar zarur.
- Texnologiya siyosati oshkora bo‘lishi va jamoatchilik muhokamasiga ochiq bo‘lishi kerak; faqatgina “yuqoridan pastga” uslubidagi qarorlar bilan cheklanmaslik lozim. Muhim texnologik qarorlar (masalan, TikTok bo‘yicha siyosat, maxfiylik qonunlari, dronlar taqiqi va hokazo) yuzasidan davlat va xususiy sektor vakillaridan iborat qo‘shma qo‘mitani tuzish tavsiya etiladi. Ushbu qo‘mita har bir muhim masalani muhokama qilishi va yig‘ilish bayonnomalarini ochiq veb-saytga joylashtirib borishi lozim. Shaffoflik — eng samarali islohot vositasidir.
- Jamg‘armalarni safarbar qilish uchun milliy pensiya tizimini mustahkamlash zarur. Mahalliy so‘m obligatsiyalari, mahalliy aksiyalar va oxir-oqibatda venchur kapitalga investitsiya kiritish imkoniyatlarini yaratish kerak. O‘zbekiston xalqi ushbu kompaniyalarga egalik qilishi lozim — faqat mahalliy boy tadbirkorlar yoki xorijiy investorlar emas.
- Hindistonning “Aadhar” dasturi va “India Stack” tizimini o‘rganib, O‘zbekiston o‘zining “Uzbekistan Stack”ini (yoki ehtimol, “Central Asia Stack”) yaratishi lozim. Bu borada ushbu tashabbus ortida turgan hind rahbarlari bilan bevosita aloqaga chiqish foydali bo‘ladi. Har bir dasturiy ta’minot mahsuloti kodida “Made in Uzbekistan with Pride” (Faxr bilan O‘zbekistonda ishlab chiqilgan) yozuvi bo‘lishi kerak.
- Raqamli hukumat orqali aholining hayot sifatini oshirish zarur. Estoniya va Singapur kabi muvaffaqiyatli tajribalardan ilhom olish kerak, ammo bu jarayon ochiq va jamoatchilik muhokamasi asosida olib borilishi lozim — imkon qadar jonli efirda va televideniyeda ham.
- Samarqanddagi Registon yaqinida yillik “Registon Forumi”ni tashkil qilish kerak. Bu forum Xitoydagi Bohay forumi yoki Davosdagi Jahon Iqtisodiy Forumiga o‘xshash bo‘lishi mumkin. Xususiy sektor homiyligini jalb etish, sifatli OAV yorituvini ta’minlash va dolzarb, malakali ma’ruzachilarni taklif etish zarur. Ushbu tadbirni global miqyosdagi fikr yetakchilari taqvimiga kiritish lozim. Sizning axborot-kommunikatsiya texnologiyalari haftaligi, ijodiy iqtisodiyot forumi va kapital bozorlariga oid boshqa tadbirlaringiz aynan shu forum atrofida rejalashtirilishi mumkin. Har yili butun dunyo O‘zbekistonga kelishi va ajoyib vaqt o‘tkazishi kerak.
- Energiya o‘tish rejangizni ishlab chiqishda yangi avlod texnologiyalarini qo‘llab-quvvatlang. O‘zbekiston ishlab chiqarish salohiyati yuqori bo‘lgan davlat hisoblanadi; bu jarayonda faqat ruslar yoki fransuzlar emas, balki o‘zbek muhandislari va tadbirkorlari ham faol ishtirok etishi zarur. Yadro energetikasi hozirda texnologik o‘zgarishlarning boshlanish bosqichida turibdi; O‘zbekiston esa Markaziy Osiyo mintaqasida bu sohada yetakchi bo‘lish salohiyatiga ega.
- Keyingi o‘n yil davomida aholining 85 foizini uy-joyga egalik qilish bilan ta’minlashni davlat siyosati darajasiga ko‘tarish lozim. Bu dastur mahalliy jamg‘armalar hisobidan moliyalashtirilib, mahalliy pudratchilar tomonidan amalga oshirilishi kerak. Singapur tajribasini chuqur o‘rganish va moslashtirish tavsiya etiladi.
- Markaziy Osiyo venchur kapital (VC) forumi uchun “Rise Up Cairo” tadbirini model sifatida o‘rganish lozim; uni Registon Forumi bilan bir vaqtga yaqin tarzda tashkil qilish maqsadga muvofiq. Afg‘oniston, Qirg‘iziston, Mo‘g‘uliston kabi qo‘shni mamlakatlardan ishtirokchilarni taklif qilish zarur. Siz ushbu forumni Almatidagi CEVF’dan ancha yuqori saviyada o‘tkazishingiz mumkin.
- Qishloq xo‘jaligi vazirligi bilan hamkorlikda global janub davlatlari sheriklari bilan birga yangi avlod AgTech startaplari ustida ishlash zarur. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi yo‘nalishida tarixan yetakchi bo‘lib kelgan mamlakatdir; shuning uchun u AgTech innovatsiyalarida mintaqaviy yetakchilikka intilishi lozim.
- Indoneziyaning “Yayasan Modernizator” dasturini o‘rganish va amaliyotga joriy etish tavsiya etiladi. Bu dastur xorijda tahsil olgan malakali mutaxassislarni davlat boshqaruvi tizimida ishlashga jalb etishga xizmat qiladi. Men sizni Jakartadagi ushbu samarali siyosat ortida turgan mutaxassislar bilan tanishtira olaman.
- Indoneziyaning “Hilarisasi” siyosatini chuqur o‘rganish va mineral boyliklarni qayta ishlashni chuqurlashtirish orqali mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish lozim. Bu borada Qozog‘iston, Tojikiston va Qirg‘iziston kabi qo‘shni davlatlar bilan birga ishlash muhim. O‘zbekiston global janubda noyob yer elementlarini qayta ishlashda yetakchi davlatga aylanish salohiyatiga ega.
Va nihoyat, eng asosiysi — o‘z xalqingizga ishoning!
Siz endi rus mustamlakasi emassiz, siz suveren davlatsiz va ulkan yutuqlarga erisha olasiz!
Hurmat bilan,
Devid Halpert
