Biznes va siyosat dunyosidagi eng nufuzli shaxslardan bo‘lgan Ilon Mask va Donald Tramp o‘rtasidagi ochiq mojarolar jiddiy so‘z urushiga aylanib, Uoll-strit, Vashington va AQSh texnologiya siyosatining kelajagiga uzoq muddatli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Ilgari ular deregulyatsiya, kosmik innovatsiyalar va konservativ yondashuvlar asosida yaqin ittifoqchi bo‘lishgan. Ammo bugun ularning aloqalari ziddiyatli tus olib, shaxsiy va professional mojarolarga sabab bo‘lmoqda. Quyida ularning mojarosida nima xavf ostida ekani va nimalar fosh bo‘lgani haqida qisqacha sharh keltirilgan.
$138 milliardlik qulash
Bu mojaroning ta’siri faqat so‘z bilan cheklanmadi — u moliyaviy bozorlarga ham darhol o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Tesla aksiyalari bir kunda 14% dan ko‘proqqa tushib, kompaniya bozor qiymatidan taxminan $138 milliard yo‘qoldi. Ilon Maskning shaxsiy boyligi esa $34 milliardga kamaydi. CFRA tahlilchisi Garrett Nelson investorlarni yanada beqarorlik kuchayishi mumkinligidan ogohlantirdi, ayrimlar esa MAGA tarafdorlari yordami yo‘qolishi Tesla uchun jiddiy zarba bo‘lishi mumkinligini aytishdi.
Avval Tramp Teslani Oq uy tadbirlarida targ‘ib qilgan, hatto bitta avtomobil ham sotib olgan edi. Endilikda esa u o‘sha mashinani sotmoqchi ekanligi haqida xabarlar tarqalmoqda. Ilgari Musk’ning elektromobil imperiyasini qo‘llab-quvvatlashga chaqirgan Savdo vaziri Xovard Lyutnik hozircha sukut saqlamoqda. Tesla’ni brend salbiylashuvi davrida himoya qilgan tarafdorlar bazasi esa endi bo‘linib ketgandek tuyulmoqda.
SpaceX xavf ostida
Mojaroni yanada chuqurlashtirgan holatlardan biri — Trampning SpaceX bilan bog‘liq davlat shartnomalarini bekor qilish tahdidi bo‘ldi. U Truth Social’da bu orqali “milliardlab mablag‘lar tejaladi” deb bayonot berdi. Tesla davlat mablag‘laridan unchalik foyda olmasa-da, SpaceX AQSh hukumati loyihalariga chuqur bog‘langan.
SpaceX hozirda NASA va Mudofaa vazirligi bilan tuzilgan $22 milliardga yaqin shartnomalarga ega. Artemis oyga parvoz dasturi, Xalqaro kosmik stansiyaga parvozlar va strategik mudofaa missiyalari aynan SpaceX texnologiyalariga tayangan. Har qanday siyosiy to‘siq AQShning kosmik siyosati barqarorligiga ham jiddiy tahdid solishi mumkin.
Mask mojaroga javoban SpaceX Dragon dasturini yopishini bildirgan edi, biroq keyin bu fikridan qaytdi.
Mask yangi siyosiy partiya tashkil etmoqchimi?
Mojaroga yana o‘t qo‘ygandek bo‘lib, Ilon Mask o‘z siyosiy partiyasini tuzish g‘oyasini o‘rtaga tashladi. U X (ilgari Twitter) platformasida so‘rovnoma o‘tkazdi va 5,6 milliondan ortiq foydalanuvchi ishtirok etdi, ulardan 80% “ha” deb ovoz berdi. Mark Cuban kabi taniqli shaxslar bu tashabbusni qo‘llab-quvvatladi. Mask bu ishga chinakam jiddiy kirishadimi yoki yo‘qmi — hali noma’lum. Ammo shunchaki bu fikrning o‘zi ham Respublikachilar partiyasi (GOP) uchun yangi noaniqliklar tug‘dirdi.
Mask uzoq vaqt davomida o‘z ijtimoiy tarmog‘i orqali konservativ fikrlar va siyosatlarni ilgari surib kelgan, jumladan Trampni ham qo‘llab-quvvatlagan. Ammo endilikda u chiziq tortayotgandek — va ehtimol uning tarafdorlarining bir qismini o‘zi bilan olib ketmoqda.
Respublikachilar ichida ayrimlar, masalan, vitse-prezident JD Vance, Trampni ochiqchasiga qo‘llashda davom etmoqda. Boshqalar esa, jumladan, xedj-fond rahbari Bill Ackman, mamlakat kelajagi uchun bu ikki kuchli shaxs o‘zaro yarashishi kerakligini aytmoqda. Mask rozi bo‘lgandek tuyuldi va “Adashmading,” deb javob qaytardi.
Mojaro shaxsiy tus oldi
Dastlab siyosiy qarama-qarshilikdek ko‘ringan bu mojaro endilikda ochiq shaxsiy dushmanlik darajasiga yetdi. Tramp Truth Social’da Mask haqida “uning sabri tugayapti” deb yozdi va uni Oq uy maslahatchilari safidan chiqarilganini da’vo qildi. U, shuningdek, Maskni elektromobil sohasidagi subsidiya siyosatiga qarshi chiqishda aybladi.
Bunga javoban Mask Trampni nosamimiylikda aybladi va “2020-yilda bo‘lmaganimda, u saylovda yutqazgan bo‘lardi” deya keskin bayonot berdi. Keyinchalik, mojaro yanada keskinlashdi: Mask Trampni Jeffrey Epstein bilan bog‘liq sirli fayllarga aloqadorlikda aybladi. Trampning Epstein bilan avvalgi aloqalari ma’lum, ammo Maskning da’volari bu munosabatlar ortida hozirgacha yashirin manfaatlar bo‘lishi mumkinligini ilgari surmoqda.
Keyin nima bo‘ladi
Mask va Tramp o‘rtasidagi bu parchalanish shunchaki shaxsiy ambitsiyalar to‘qnashuvi emas — bu milliardlab dollarlik davlat shartnomalari, avtonom avtomobillar siyosatining kelajagi va 2024 hamda 2028-yillardagi saylovlarga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan siyosiy kuchlar muvozanatining o‘zgarishiga taalluqlidir.
Bu ziddiyat doimiymi yoki ularning oldingi o‘zgaruvchan munosabatlaridagi yana bir sahifami — hozircha noma’lum. Ammo bitta narsa ayon: Amerikadagi eng qudratli tadbirkor va eng bahsli siyosiy arbob o‘rtasidagi ilgari strategik bo‘lgan ittifoq endi ochiq mojaroga aylangan — va bu mojaro real oqibatlarga olib kelmoqda.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish