Texnologik startap deyilganida, ko‘z oldimizga odatda investorlar bilan to‘la ofislar, millionlab dollarlik sarmoyalar va keng ko‘lamli reklama kompaniyalari keladi. Aslida esa, ba’zi muvaffaqiyatli kompaniyalar hech qanday tashqi kapitalsiz, oddiy sharoitda ish boshlagan. Bunday yondashuv “bootstrap” deb ataladi.
Bootstrap startap — bu tashqi investorlar yoki venchur kapitalislar yordamisiz, o‘z mablag‘i, vaqti va kuchi bilan yo‘lga qo‘yilgan loyiha. Asoschilar biznesni dastlabki foyda hisobiga yuritadi va bosqichma-bosqich o‘sishga intiladi. Bunda asosiy e’tibor – mijoz topish, mavjud muammoni hal qilish va minimal xarajatlar bilan maksimal natijaga erishishdir.
Bugungi kunda milliard dollarlik qiymatga ega bo‘lgan GitHub, Shutterstock va Canva aynan shunday yo‘ldan boshlangan.
GitHub (dasturchilar uchun kod yozish, saqlash va birgalikda ishlash imkonini beruvchi onlayn platforma)
2008-yilda bir guruh dasturchilar — Tom Preston-Werner, Chris Wanstrath va PJ Hyett o‘zlari duch kelgan muammoni hal etish maqsadida GitHub platformasini ishga tushirishdi. Dastlabki bosqichda ular hech qanday tashqi investitsiyasiz ishlagan va faqat o‘z mablag‘lari bilan rivojlanishgan.
Platforma dasturchilar uchun kodni boshqarish va jamoaviy ishlashda yangilik yaratdi. Ochilganiga ko‘p bo‘lmay, u o‘z mijozlaridan daromad ola boshladi — bepul xizmatlar bilan foydalanuvchilar soni oshdi, pullik versiya esa kompaniyaga doimiy tushum keltirdi.
2018-yilda GitHub 7,5 milliard dollarga Microsoft tomonidan sotib olindi. 2023-yilda kompaniya yillik $1 milliarddan ortiq daromadga ega bo‘ldi, 2024-yilda esa bu ko‘rsatkich $2 milliardga yetdi. Ayniqsa, GitHub Copilot kabi sun’iy intellekt asosidagi xizmatlar daromadning o‘sishida muhim rol o‘ynadi. Bugungi kungacha, GitHub 100 milliondan ortiq dasturchiga xizmat ko‘rsatdi va 90 ta Fortune 100 kompaniyalari ham GitHub’dan foydalanmoqda.
Uning bugungi kundagi asosiy daromad manbayi obuna asosidagi pullik xizmatlar, xususan, xususiy repozitoriylar va korporativ funksiyalar hisoblanadi.
Shutterstock (suratlar, videolar va grafik materiallarni sotib olish va sotish uchun mo‘ljallangan global onlayn bazasi)
Shutterstock 2003-yilda Jon Oringer tomonidan asos solingan. U dastlab 30 mingga yaqin suratni o‘zi suratga olib, saytni ham o‘zi yaratgan va obuna asosida foydalanuvchilarga taqdim eta boshlagan.
Kompaniya bootstrap modelida rivojlandi: tashqi sarmoyasiz, faqat mijozlardan tushgan daromad hisobiga kengaydi. Shutterstock mikrostock modeli bilan bozorda yangilik yaratdi va tez orada boshqa fotograflarni ham jalb qildi.
2012-yilda kompaniya IPO (birjaga chiqish) orqali 76,5 million dollar sarmoya yig‘di. 2023-yilda Shutterstock’ning yillik daromadi $874,6 millionni tashkil etgan. 2024-yilda esa yillik daromadi $935 mlnga yetgan bo’lsa, 2025-yil boshida bu ko‘rsatkich $963 mlnga chiqdi.
Canva (ijtimoiy tarmoqlar, taqdimotlar va boshqa vizual materiallar tayyorlash platformasi)
Canva 2013-yilda Melanie Perkins, Cliff Obrecht va Cameron Adams tomonidan tashkil etilgan. Dastlab, ular investor topa olmagan va platformaning minimal ishlaydigan versiyasini (MVP) o‘z mablag‘lari hisobiga ishlab chiqqanlar. Bootstrap yondashuvi orqali dastlabki foydalanuvchilardan tushgan daromad evaziga platformani bosqichma-bosqich rivojlantirishd
Bugungi kunda Canva 190 dan ortiq mamlakatda faol va millionlab foydalanuvchiga ega. 2024-yilda kompaniyaning yillik daromadi $2,7 milliardga yetdi, 2025-yilga kelib esa $3 milliardga yaqinlashdi.
Canva daromadining asosiy manbalari — pro va biznes obunalar, dizayn vositalari hamda xizmatlaridir.
Har doim ham startaplar katta mablag‘lar bilan boshlanmaydi. GitHub, Shutterstock va Canva bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Ushbu kompaniyalar o‘z kuchi, sabr-toqati va innovatsion yondashuvi evaziga muvaffaqiyatga erishgan.
Bootstrap usuli ularga bozor talablariga moslashish, kam xarajat bilan samarali ishlash va mustaqil rivojlanish imkonini berdi. Shunday qilib, katta investitsiyalar yo‘qligi startaplarni to‘xtatmaydi, aksincha, bu ularni kreativ yechimlar qidirishga, resurslarni samarali boshqarishga va mustaqil rivojlanishga undaydi.
Tayyorladi: Mahliyo Hamid
Fikr bildirish