(Paul Graham, 2012 yil Sentabr)
Startap juda tez suratda o’sishga mo’ljallangan kompaniya hisoblanadi. Yangi boshlangan bizneslar o’zidan o’zi startap bo’lib qolmaydi. Startaplar faqat texnologiyalar ustida ishlashi, venchur fondlaridan investitsiya jalb qilishi yoki “exit” rejasi bo’lishi shart emas. Yagona muhim narsa – o’sish. Qolgan hamma narsa o’sishdan kelib chiqadi.
Dunyoda har yili millionlab kompaniyalar yaratiladi, ularning hammasini ham startap deyish mumkin emas, faqat kichkina bir qismini aytish mumkin. Misol uchun, sartaroshxonani startap deb atash mumkin emas, lekin qidiruv tizimi(google)ni aytish mumkin.
Agarda hamma bizneslar bir hil bo’lib, faqatgina ayrimlari omad yoki asoschilarning hatti-xarakati evaziga tez o’sishga erishganlarida, biz alohida “Startap” atamasiga ehtiyoj sezmagan bo’lardik. Startaplarning “DNK”si boshqa bizneslarnikidan farq qiladi. Google omadi kelgani uchun yoki mehnatkash asoschilari bilangina sartaroshxonadan farq qilmaydi, Google boshidan boshqacha bo’lgan.
Qanday tezlikdagi o’sish surati kompaniyani startap maqomiga tenglashtiradi? Aniq javob yo’q.
Tez suratda o’sadigan kompaniya yaratish uchun 2 ta narsa kerak:
ko’p foydalanuvchilarga kerak mahsulot yaratish va shu insonlarni jalb qila bilish.
Qanday tezlikdagi o’sish surati kompaniyani startap maqomiga tenglashtiradi? Aniq javob yo’q. Muvaffaqiyatli startapning o’sishi odatda uch bosqichdan iborat bo’ladi:
Dastlabki davrda sekin yoki umuman o’sish bo’lmaydi.
Ko’p foydalanuvchilarga kerak bo’lgan produkt yaratib ularni qanday jalb qilishni o’rgangandan keyin juda tez suratda o’sish davri boshlanadi.
Va startaplar katta kompaniyaga aylangandan keyin o’sish templari sekinlashadi. Bunga bozorning katta hajmi egallab bo’linganligi va kompaniyaning ichki limitlari sabab bo’ladi.
Startap asoschilari bilish kerak bo’lgan yagona raqam bo’lganda, bu o’sish surati bo’lishi kerak edi. Bu startapning o’lchovi. Agar siz bu raqamni bilmasangiz, yaxshi yoki yomon ishlayotganingizni ham bilmaysiz.
Ko’pgina asoschilar bilan suhbatlashganimda, ular haftasiga shuncha(aniq son) foydalanuvchiga o’sayapmiz deb javob berishadi. Yangi foydalanuvchilarning mutlaq soni muhim emas, balki ularning hozirgi foydalanuvchilarga nisbatan foizidir.
Y combinatorga qabul qilingan startaplar o’sish suratini haftalik davrda o’lchashadi. Yaxshi o’sish surati 5-7% hisoblanadi, agar haftasiga 10% o’sayotgan bo’lsangiz, siz ajoyib startap ustida ishlayapsiz. Agar 1% o’sayotgan bo’lsangiz, nima qilayotganingizni bilmaysiz.
O’zish suratini o’lchaydigan eng yaxshi birlik – bu daromad. Ikkinchisi esa aktiv foydalanuvchilar soni.
Agar startap haftasiga 1% o’ssa, yiliga 1.7x ga o’sadi, agar 5% bolsa, unda yiliga 12.6x ga o’sadi. Oyiga 1 000(ming) dollar topadigan kompaniya haftasiga 1% ga o’ssa, 4 yildan keyin uning daromadi 7 900(yetti ming tuqqiz yuz) dollarga teng bo’ladii (bu SIlicon vodiysidagi o’rtacha dasturchining maoshidan ham kam). Agar o’sha kompaniya haftasiga 5%ga o’ssa, 4 yildan keyin oyiga 25(yigirma besh) million dollar ishlab topadi.
O’sish suratidagi kichkina o’zgarishlar, katta natijalarga olib keladi. Shu sababdan startap degan alohida atama bor va startaplar boshqa bizneslar qilmaydigan ishlarni qilishadi: investitsiya jalb qilish va startapni katta kompaniyalarga sotib yuborish. Buni qarangki, huddi shu omil ko’pgina startaplarning o’limiga sabab bo’ladi.
Fikr bildirish