OpenAI tomonidan ishlab chiqilgan ChatGPT modeli 2022-yilda jamoatchilikka taqdim etilganida, ko‘pchilik sun’iy intellekt inqilobi mehnat bozorini tubdan o‘zgartirishi uchun yillar, ehtimol, o‘n yilliklar talab etiladi, deb hisoblagandi. Ammo so‘nggi voqealar bu kelajak allaqachon oramizda ekanini tasdiqlamoqda. CEO’lar tomonidan AI’ni ustuvor deb bilish, ofis ishlariga oid e’lonlarning keskin kamayishi — bularning barchasi sun’iy intellekt endi uzoqdagi xavf emas, balki ayni damdagi haqiqatga aylanganini ko‘rsatadi.
Birinchi belgilar: Shopify va Duolingo CEOlaridan ko‘rsatmalar
2025-yil mart oyida Shopify kompaniyasi bosh direktori Tobi Lütke rahbariyatga muhim qarorni e’lon qildi: endilikda hech bir lavozim uchun yollash so‘rovi tasdiqlanmaydi, agar menejerlar sun’iy intellekt bu vazifani insondan yaxshiroq bajara olmasligini asoslab bera olmasa. Bu shunchaki ramziy bayonot emas edi — bu kompaniyaning ish kuchini baholash mezonlarini tubdan o‘zgartirdi. Endi AI — asosiy tanlov, inson esa o‘z zarurligini isbotlashi kerak.
Ko‘p o‘tmay, Duolingo kompaniyasi rahbari Luis fon An ham sun’iy intellekt vositalari yordamida mustaqil ijrochilar o‘rnini bosqichma-bosqich egallashni boshlaganini e’lon qildi. Maqsad — tezroq o‘sish va xarajatni kamaytirish. Kontent sifati va foydalanuvchi tajribasi hanuz kuzatuv ostida bo‘lsa-da, biroq bu qarorlar AI’ga bo‘lgan ishonch tobora ortib borayotganini yaqqol ko‘rsatadi.
AI bilan almashtirilishi mumkin bo‘lgan ishlar bozordan chiqmoqda.
Revelio Labs iqtisodchisi Zanele Munyikwa tahliliga ko‘ra, so‘nggi uch yil ichida onlayn ish e’lonlarida AI bajarishi mumkin bo‘lgan vazifalar ulushi 19% ga kamaygan. Sababi oddiy — kompaniyalar AI orqali bajarilishi mumkin bo‘lgan vazifalar uchun yangi xodim yollashni zarur deb bilmayapti.
Eng keskin pasayish AI’ga kuchli ta’sir o‘tadigan quyidagi kasblarda kuzatilgan:
- Ma’lumotlar bazasi administratorlari — vazifalarning 69% AI bilan bajarilishi mumkin
- IT mutaxassislari — 62.4%
- Axborot xavfsizligi bo‘yicha mutaxassislar — 61.8%
- Auditorlar — 60.7%
- Ma’lumot muhandislari — 59.4%
Bunga qarama-qarshi tarzda, jismoniy ishtirok va real dunyo qarorlarini talab qiladigan ishlar — masalan, restoran menejerlari, ustalar va mexaniklar — hozircha nisbatan xavfsiz qolmoqda. Chunki bunday lavozimlar jismoniy harakat, hissiy aql yoki real hayotdagi holatlarni baholashni talab qiladi — bu esa AI uchun hanuz mushkul.
2022-yil noyabrdan beri AI’ga yuqori darajada ta’sir qiluvchi ish e’lonlari 31% ga kamaygan, past ta’sirli lavozimlarda esa bu ko‘rsatkich 25% ni tashkil qilgan. Ish e’lonlari umuman kamaygan bo‘lsa-da, asosiy yo‘nalish aniq: AI mehnat bozorining tuzilmasini allaqachon asta-sekin, ammo sezilarli darajada o‘zgartirmoqda.
Frilans sohasidagi bosim
2023-yilda Vashington universiteti hamda Nyu-York universiteti olimlari AI’ning frilanserlarga ta’sirini o‘rgangan tadqiqot e’lon qildi. Dunyoning yirik frilans platformalaridan biri — Upwork misolida o‘tkazilgan kuzatuv shuni ko‘rsatdiki, ChatGPT taqdim etilgach, yozish va tahrirlash kabi sohalardagi ishlar soni 2 foizga, ushbu sohalardagi oylik daromadlar esa 5 foizdan ortiq kamaygan.
Olimlarning xulosasiga ko‘ra, generativ AI qisqa muddatda bilimga asoslangan, ayniqsa raqamli va ijodiy sohalarda ishlovchi mutaxassislar uchun talabni kamaytirmoqda. Va bu faqat dastlabki oylarda kuzatilgan holat edi.
AI haddan tashqari ko‘p ishni o‘z zimmasiga olsa
2023-yilda Shvetsiyaning Klarna fintech kompaniyasi o‘zining sun’iy intellekt yordamchisi 700 nafar to‘laqonli mijozlarga xizmat ko‘rsatish xodimining ishini bajarganini e’lon qildi. Ular yangi ishga qabul qilishni to‘xtatdi, bu qarorni olqishlab AI-ga asoslangan strategiyani faol qo‘llay boshlashdi.
Ammo oradan bir yil o‘tmay, Klarna qarorini o‘zgartirdi. Xizmat sifati pasaydi. Mijozlar buni sezdi. Natijada kompaniya yana inson xodimlarini ishga olishni boshladi va omma oldida tan oldi: xarajatni qisqartirishga qaratilgan harakatlar me’yoridan oshib ketgan. CEO Sebastian Siemiatkowski shunday dedi: “Biz uchun kelajak — insoniy xizmat sifatiga jiddiy sarmoya kiritishdir.”
Shu bilan birga, u kelgusi yilda sun’iy intellekt tizimlari yanada ishonchli bo‘lsa, yana 500 ta lavozim qisqartirilishi mumkinligini ham ochiq e’tirof etdi.
Xulosa
AI inqilobi endi nazariy faraz emas — bu haqiqat. Ish e’lonlari, frilans bozorlar, kompaniya siyosatlari va mijozlarga xizmat ko‘rsatish sohalarida sun’iy intellekt inson mehnatiga bo‘lgan yondashuvni tubdan o‘zgartirmoqda. Bu jarayonning qanday yakun topishi esa rahbarlarning ushbu qudratli texnologiyalarni qay darajada ongli ishlatishiga va xodimlarning yangi sharoitlarga qanchalik tez moslasha olishiga bog‘liq bo‘ladi.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish