Bugungi kunda startaplar soni tobora oshib borar ekan, qaysi biri bozorni o‘zgartirishi va qaysi biri izsiz yo‘qolib ketishini oldindan aytish – aniqlikdan ko‘ra taxminlarga ko‘proq suyanadi. Biroq, endi bu holat o‘zgarishi mumkin.
Tadqiqotchilar Maykl B. Imerman va Frenk J. Fabozzi “Disruptor Detective” nomli innovatsion vositani ishlab chiqdilar. Bu vosita sun’iy intellektdan foydalanib, startapning qanchalik innovatsion ekanligini miqdoriy jihatdan baholaydi. Dastlabki bosqich investorlariga aqlli va ma’lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilishda yordam berish uchun yaratilgan ushbu vosita umumiy muammoga o‘ziga xos yechim taklif etadi: daromadi, moliyaviy tarixi va deyarli mahsuloti bo‘lmagan startaplarni qanday baholash mumkin?
Sun’iy intellekt va inqilobiy o‘zgarish to‘qnashuvi
Disruptor Detective Kleyton Kristensenning mashhur “buzg‘unchi innovatsiya” nazariyasiga asoslanadi. Biroq, subyektiv ro‘yxatlar yoki shunchaki his-tuyg‘ularga tayanish o‘rniga, bu vosita kompaniyalarni yettita aniq inqilobiy mezonlari bo‘yicha baholash uchun OpenAI’ning GPT texnologiyasiga asoslangan ilg‘or tabiiy tilni qayta ishlash usulidan foydalanadi. Bu mezonlarga e’tibordan chetda qolgan bozorlarni mo‘ljalga olish, mavjud raqobatchilar bilan erta to‘qnashuvdan qochish, past foyda marjasi bilan boshlash va asta-sekin yuqori darajadagi bozorlarga ko‘tarilish kabi jihatlar kiradi.
1. E’tibordan chetda qolgan yoki yetarli xizmat ko‘rsatilmagan bozorlarga yo‘nalish.
Inqilobiy startaplar asosiy mijozlarni jalb qilishdan boshlamaydi. Aksincha, ular ko‘pincha mavjud kompaniyalar tomonidan e’tiborsiz qoldirilgan yoki yaxshi xizmat ko‘rsatilmagan foydalanuvchilar muammolarini hal qilish orqali bozorga kirishadi. Masalan, Hugging Face qimmatbaho sun’iy intellekt modellariga ochiq kodli muqobillarga muhtoj bo‘lgan mustaqil dasturchilar va tadqiqotchilarga xizmat ko‘rsatish orqali dastlabki muvaffaqiyatga erishdi. Xuddi shunday, Stability AI yirik kompaniyalar korporativ shartnomalarga e’tibor qaratgan bir paytda ijodiy tajribalar uchun vositalar yaratdi.
2. Mavjud yirik kompaniyalar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri raqobatdan qochish.
Birinchi kundan boshlab Google yoki Microsoft kabi gigantlar bilan yuzma-yuz raqobatlashish o‘rniga, inqilobchilar ko‘pincha jimgina rivojlanish mumkin bo‘lgan sohalarni tanlab olishadi. Ochiq manbali loyihalar, sun’iy intellekt xavfsizligi bo‘yicha tadqiqotlar va hamjamiyat boshchiligidagi rivojlanish – masalan, Anthropic va Hugging Face olib borayotgan loyihalar – bu startaplarga bozorga kirishga yetarli kuch to‘plaguncha diqqatdan chetda qolish imkonini beradi.
3. Tor doiradagi jozibadorlik yoki oddiy funksionallik bilan boshlash.
Innovatsion mahsulotlar kamdan-kam hollarda to‘liq shakllangan holda paydo bo‘ladi. Aksincha, ular kichik, ko‘pincha texnik yoki ishtiyoqmand foydalanuvchilar guruhlarining ehtiyojlarini qondirishdan boshlanadi. Midjourney dastlab Adobe’ning asosiy bozoriga emas, balki raqamli rassomlarga va havaskorlarga yo‘naltirilgan edi. Bu kompaniyaga ommaviy bozor talablariga juda erta javob berish bosimisiz rivojlanish imkonini berdi.
4. Past foyda marjalarida ishlash va boshlang‘ich bosqichdagi qiyinchiliklarni qabul qilish.
Innovatorlar odatda dastlabki bosqichda foyda keltirmaydi. Ularning dastlabki biznes modellari beqaror ko‘rinishi mumkin, ammo bu jarayonning bir qismidir. Masalan, Lambda Labs dastlab arzon GPU-foydalanishni taklif qildi va sun’iy intellekt yuksalishi uning infratuzilmasini yanada qimmatli qilgunga qadar sezilarli operatsion qiyinchiliklarga duch keldi. Juda erta baho beradigan investorlar kelajakdagi g‘oliblarni qo‘ldan boy berishlari mumkin.
5. Amaldagi kompaniyalar tomonidan past baholanishi.
Innovatorlar chekka bozorlarda faoliyat boshlashi sababli, mavjud yirik kompaniyalar ko‘pincha ularni xavfsiz deb hisoblaydilar. OpenAI o‘zining dastlabki tadqiqot davrida korporativ sun’iy intellektga e’tibor qaratgan yirik kompaniyalarning e’tiborini tortmagan. Bu firmalar e’tibor bergunga qadar, OpenAI allaqachon ChatGPT kabi mahsulotlari bilan generativ sun’iy intellekt sohasida yetakchiga aylanib ulgurgan edi.
6. Bosqichma-bosqich takomillashtirish va miqyosni kengaytirish.
Vaqt o‘tishi bilan eng yaxshi innovatorlar tor doirada qolib ketmaydilar. Ular o‘z texnologiyalarini takomillashtirib, imkoniyatlarini kengaytiradilar va yanada mukammal, yuqori sifatli yechimlarni taklif qila boshlaydilar. OpenAIning GPT-2 dan GPT-4 gacha bo‘lgan rivojlanish yo‘li bunga yorqin misol bo‘la oladi: ilmiy tajriba sifatida boshlangan narsa Fortune 500 kompaniyalari, ta’lim muassasalari va hukumatlar tomonidan foydalaniladigan mahsulotlar to‘plamiga aylandi.
7. Oxir-oqibat mavjud kompaniyalarni siqib chiqarish yoki ularning o‘rnini qayta belgilash.
Inqilob jarayonining so‘nggi bosqichi startap endi quvib yetishga urinmay, qoidalarni qayta yozishidir. OpenAI Microsoft bilan hamkorlik qilganda, uning modeli qidiruv, yozish va unumdorlik vositalari bo‘yicha kutilmalarni tubdan o‘zgartirdi. Xuddi shunday, Midjourney va ochiq kodli modellar ijodiy sohalarda Photoshop va Illustrator kabi an’anaviy ustun bo‘lgan vositalarning mavqeiga tahdid solmoqda.
Har bir kompaniya 0 dan 1 gacha bo‘lgan ball bilan baholanadi va yakuniy natija – ularning innovatsion salohiyati ko‘rsatkichi bo‘ladi.
OpenAI va Hugging Face
Disruptor Detective hozirgi zamonning o‘n ikkita yetakchi generativ sun’iy intellekt kompaniyasida sinovdan o‘tkazildi. Natijalar qiziqarli bo‘ldi: Hugging Face – ochiq kod, hamjamiyatga suyanish va raqobatdan ongli ravishda chetlashish orqali eng yuqori bahoga ega bo‘ldi.
OpenAI esa ko‘proq an’anaviy yo‘l tutgan: tor doirada boshlagan, keyinchalik Microsoft bilan shartnoma va GPT-4 orqali kuchli sur’atda oldinga chiqqan.
Bu investorlar uchun nima uchun muhim
Eng muhim xulosalardan biri shuki, innovatsion ko‘rsatkichlarning yuqoriligi moliyaviy natijalarning yaxshilanishi bilan bog‘liq edi. Tadqiqot natijasida vositaning ko‘rsatkichlari bilan kompaniya qiymati (30%) va daromadi (32%) o‘rtasida kamtarona, ammo ijobiy bog‘liqlik aniqlandi. Venchur kapitalistlar va angel investorlar uchun bu kamroq xato va ko‘proq muvaffaqiyat degani bo‘lishi mumkin.
Bundan tashqari, vosita ochiq va shaffof: foydalanuvchi hujjat yuklashi, o‘lchov mezonlarini o‘zgartirishi yoki baholashni bir necha bor takrorlab, o‘rtacha natijani olishi mumkin.
Cheklovlar va va’da
Hech qanday vosita mukammal emas. Disruptor Detective hali ham tahlil qiladigan ma’lumotlarning sifatiga bog‘liq bo‘lib, u muvaffaqiyatni bashorat qilmaydi – faqat imkoniyatlarni baholaydi. Boshqa sun’iy intellekt tizimlari kabi, u ham ba’zan vaziyatni noto‘g‘ri tushunishi mumkin. Biroq, tadqiqotchilar sinovlarni takrorlash va o‘rtacha natijalarni olish orqali salbiy natijalar xavfini kamaytirishadi.
Innovatsion ko‘rsatkichlar va uzoq muddatli muvaffaqiyat o‘rtasidagi sababiy bog‘liqlikni isbotlash uchun ko‘proq tadqiqotlar talab etiladi. Ammo mualliflarning ta’kidlashicha, hatto inqilobiylikni miqdoriy baholash uchun tuzilgan tizimning o‘zi ham venchur sarmoyasi sohasida katta yutuqdir.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish