Kitob savdosidan tortib musiqa disklari, elektronika, oziq-ovqat mahsulotlari va sport kiyimlarigacha bo‘lgan g‘ayrioddiy sayohati “Amazon”ning dunyodagi yetakchi elektron tijorat kompaniyasi sifatidagi o‘rnini tasdiqlaydi.
1995-yilda tashkil etilgan “Amazon” faqatgina o‘z vaqtida yetkazib berish bilan cheklanib qolmadi. U o‘z veb-sayti va mobil ilovasiga innovatsion xususiyatlarni joriy etish, mahsulotlarning keng tanlovini taklif qilish va elektron tijorat sohasidagi raqobatchilardan past narxlarni saqlab qolish orqali mijozlarning ajoyib sodiqligini shakllantirdi.
Amazon.com, Inc. – AQShda joylashgan ko‘p millatli texnologiya korporatsiyasi bo‘lib, elektron tijorat, bulutli hisoblash, raqamli striming, onlayn reklama va sun’iy intellekt sohalaridagi yetakchiligi bilan tanilgan.
Amazonning barpo etilishi: tijoratda yangi davr
“Amazon”ning kelib chiqishi nafaqat Jeff Bezos bilan, balki uning 1992-yilda Manxettendagi “D. E. Shaw” investitsiya firmasida ishlayotganida tanishgan yozuvchi va tadqiqotchi Makkenzi Tattl bilan ham bog‘liq. Ular bir yildan so‘ng turmush qurishdi va 1994-yilda yangi g‘oyani amalga oshirish uchun Vashingtondagi Sietl shahriga ko‘chib o‘tishdi.
1994-yil 5-iyulda Bezos va Makkenzi Skott internetning misli ko‘rilmagan yillik 2300% o‘sish sur’atidan ilhomlanib, D. E. Shoudagi yuqori lavozimlarini tark etishdi. Bu “Amazon”ning Vashingtondagi Bellevyu shahrining kamtarona garajidan boshqariladigan onlayn kitob do‘koni sifatida paydo bo‘lishiga asos bo‘ldi. G‘oyaning yangiligiga qaramay, Bezos do‘stlari va oilasidan sarmoya jalb qilishga erishdi, garchi u ularga 70% muvaffaqiyatsizlik ehtimoli haqida ochiqchasiga ogohlantirgan bo‘lsa-da. O‘sha paytda onlayn kitob savdosi an’anaviy do‘konlar bilan raqobatlasha olishiga kamdan-kam odam ishonardi.
Dastlab “Cadabra” deb nomlangan kompaniya tez orada “Amazon” deb qayta nomlandi. Bezos bu nomni nafaqat alifbo bo‘yicha ro‘yxatda yuqorida bo‘lishi uchun, balki uning keng qamrov va ta’sirga bo‘lgan intilishlarining ramzi sifatida dunyodagi eng katta Amazon daryosiga ishora qilish uchun ham tanladi.
Qizig‘i shundaki, Sietlga joylashishdan oldin Bezos soliq to‘lashdan qochish uchun qisqa vaqt ichida kompaniyani San-Fransisko yaqinidagi hind qabilasi hududida tashkil etishni o‘ylab ko‘rgan.
“Amazon”ning dastlabki muvaffaqiyati kutilganidan ham oshib ketdi. Asosan dasturiy ta’minot ishlab chiquvchilardan iborat atigi o‘nta xodimdan boshlab, kompaniya o‘zining garaj davridan tezda o‘tib ketdi. Bezosning strategik qarori uni 1998-yilga kelib “Amazon” takliflarini kitoblardan tashqari boshqa iste’mol tovarlariga ham kengaytirishga undadi. O‘sishni tezlashtirish uchun u bir nechta kichikroq kompaniyalarni sotib oldi va bu “Amazon”ga obuna xizmatlari va raqamli innovatsiyalar kabi yangi bozorlarga kirish imkonini berdi. Ushbu strategik rivojlanish “Amazon”ning global hukmronlikka tez ko‘tarilishiga poydevor yaratdi.
Dastlab faqat kitob sotishga qaratilgan Amazon tez orada mijozlardan xuddi shu platformada musiqa CD va film DVD larini ham xarid qilishni istashlarini bildiruvchi elektron xatlar qabula qila boshladi. Ushbu fikr-mulohazalar Amazonning kengayishiga asos bo‘lib, uni bugungi kunda 30 dan ortiq mahsulot turkumini qamrab olgan bozorga aylantirdi. Hozirda Amazon kitob va musiqa CD laridan tortib, kiyim-kechak, texnik asbob-uskunalar, elektronika, kompyuter dasturiy ta’minoti va boshqa ko‘plab mahsulotlarni taklif etmoqda.
2017-yilga kelib, Amazon 566 400 kishini ish bilan ta’minladi – bu 2007-yildagi atigi 17 000 nafar xodimga nisbatan keskin o‘sish edi.
Kompaniyaning o‘sish sur’ati ham diqqatga sazovor. 2004-yilda Amazon 6,9 milliard dollarlik savdo hajmiga erishib, sohada o‘z mavqeini mustahkamladi. 2017-yilga kelib esa, 177,87 milliard dollar daromad bilan dunyodagi uchinchi yirik onlayn biznesga aylandi.
Jeff Bezos: hayoti va faoliyati
Amazonning kelib chiqishini tushunish uchun, avvalo, Jeff Bezosning o‘tmishi va uning tadbirkorlik qarashlarini shakllantirgan omillarni o‘rganish lozim.
1964-yil 12-yanvarda Nyu-Meksiko shtatining Albukerke shahrida tug‘ilgan Jeffrey Preston Jorgensen Jacklyn va Ted Jorgensenning o‘g‘li edi. Jeff tug‘ilganda hali talaba bo‘lgan Jeklin o‘g‘lini tarbiyalash bilan bir qatorda kechki darslarga qatnashardi. Jeffning otasi Ted moliyaviy qiyinchiliklar tufayli ichkilikka ruju qo‘ygan 19 yoshli velosiped do‘koni egasi edi. Jeff 17 oylik bo‘lganida, Jacklyn ajrashish uchun ariza berdi va ota-onasining uyiga ko‘chib o‘tdi. 1968-yilda u Miguel “Mike” Bezosga turmushga chiqdi. Mike Jeffni o‘z farzandidek ko‘rib, unga Bezos familiyasini berdi.
Jeff yoshligidanoq fan va texnikaga bo‘lgan qobiliyatini namoyon etdi. Sinfdoshlari kompyuterlar haqida hech narsa bilmasdan turib, Bezos allaqachon ularni o‘zlashtirishni boshlagandi. A’lo baholarda o‘qiydigan talaba sifatida, u ko‘plab ilmiy mukofotlarga sazovor bo‘ldi va hatto maktabni bitirayotganda so‘zlagan nutqi mahalliy gazetada e’lon qilindi. Keyinchalik Bezos kollejda muhandislik yo‘nalishida tahsil oldi, bu yerda uning bilimga chanqoqligi yanada ortdi.
1986 va 1994-yillar oralig‘ida Bezos IBM, Andersen Consulting va Bankers Trust kabi nufuzli tashkilotlarda faoliyat yuritdi. Bu davrda u texnologiya, bank ishi va investitsiya strategiyalari bo‘yicha keng bilim va tajribaga ega bo‘ldi. Keyinchalik bularning barchasi uning Amazon haqidagi tasavvurlarini shakllantirishga asos bo‘ldi.
2019-yil yanvar oyida Jeff va uning rafiqasi MacKenzie Scott 25 yillik nikohdan so‘ng ajralishlarini e’lon qilishdi. Ajralish 2019-yil 4-aprelda rasmiy tugallandi. Kelishuvga ko‘ra, Bezos er-xotinning Amazon aksiyalarining 75 foizini o‘zida saqlab qoldi, Amazonning asoschilaridan biri sifatida tan olingan MacKenzie esa qolgan 25 foizini oldi. Bu aksiyalarning qiymati 35,6 milliard dollarga teng edi.
Amazonning muvaffaqiyati
Amazonning muvaffaqiyati faqat raqobatchilar bilan bellashishdan ko‘ra, mijozlarning ehtiyojlarini tushunish va qondirishga katta e’tibor qaratishiga asoslangan. Ushbu mijozga yo‘naltirilgan falsafa va innovatsiyalarga sodiqlik kompaniyaning ajoyib rivojlanish yo‘lining harakatlantiruvchi kuchi bo‘ldi.
Amazonning istiqbolli rahbari Jeff Bezos noan’anaviy g‘oyalarni ilgari suradi va ularni ilg‘or texnologiyalar bilan uyg‘unlashtiradi. Uning fikricha, innovatsion g‘oyalar taraqqiyotning asosiy omilidir.
2007-yilda Amazon Kindle elektron kitobxonini ishga tushirib, elektronika bozoriga kirib keldi. Bu dadil qadam raqamli o‘qish tajribasini butunlay o‘zgartirdi va Amazonning yangi bozorlarni o‘zlashtirish borasidagi ishonchini yanada mustahkamladi.
Ushbu muvaffaqiyatdan ilhomlangan holda, Amazon 30 mingdan ortiq funksiyalarga ega bo‘lgan Echo va Alexa aqlli kolonkalarini taqdim etdi. Bu yangiliklar odamlarning texnologiya bilan muloqot qilish tarzini tubdan o‘zgartirdi va kundalik muammolarni ovoz yordamida hal qilishning keng imkoniyatlarini yaratdi.
Amazon millionlab mijozlarni bepul yetkazib berish, raqobatbardosh narxlar, keng mahsulotlar tanlovi, tezkor yetkazib berish va tengsiz mijozlarga xizmat ko‘rsatish kabi xizmatlari bilan doimiy ravishda mamnun etib, o‘z obro‘sini yaratdi.
Amazonni ajratib turadigan xususiyatlar: innovatsiya, tajriba va tavakkalchilik
G‘oyalar va innovatsiyalar
Amazonda g‘oyalar xodimlar va infratuzilma kabi bebaho resurs hisoblanadi. Jeff Bezos elektron tijorat innovatsiyalariga strategik yondashuvni ishlab chiqdi, imkoniyatlarni mijozlar ehtiyojlariga mos keladigan amaliy kontseptsiyalarga aylantirdi. Ushbu yondashuvning markazida Amazonning mijozlarga yo‘naltirilgan innovatsiyalarga bo‘lgan e’tibori turadi. Ma’lumotlardan foydalanib mijozlar afzalliklarini chuqur tushunish orqali, Amazon o‘z takliflarini doimiy ravishda takomillashtirish yo‘llarini izlaydi. Bu mijozga yo‘naltirilgan falsafa biznes o‘sishi va moliyaviy muvaffaqiyatga tabiiy ravishda olib kelishini ta’minlaydi.
Tavakkalchilik va puxta o‘ylangan tajribalar
Amazonning global yetakchiga aylanishi keng tarqalgan shubhalarga qaramay, tavakkalchilik va dadil tajribalarni qabul qilishga tayyorligida mujassam. Kompaniya g‘oyalarni uchta muhim mezon bo‘yicha baholaydi:
• Miqyosliligi – sezilarli kengayish va o‘sish imkoniyati.
• Sezilarli natijalar – ma’noli va o‘lchanadigan natijalarni va’da qilishi.
• Yagonalik – ijodkorlik va noyoblikni namoyon etishi.
Bu ochiq fikrli yondashuv hech qanday potentsial g‘oya erta rad etilmaydigan madaniyatni shakllantiradi, doimiy tajribalar o‘tkazish va innovatsiyalarga intilishni rag‘batlantiradi.
Jeff Bezos qaror qabul qilishda aniqlikka katta e’tibor qaratadi. Uning jarayoni g‘oyaning mohiyatini ifodalash uchun batafsil xotira yozuvini tuzishdan boshlanadi. Bu xotira yozuvi uning yuqori rahbariyat jamoasi bilan muhokamalarga asos bo‘lib xizmat qiladi. Bunda g‘oyalar, jumladan ularning potentsial afzalliklari, qiyinchiliklari va qarshi dalillari sinchkovlik bilan tahlil qilinadi. Bu tizimli jarayon qarorlarning yaxshi asoslangan va strategik jihatdan to‘g‘ri bo‘lishini ta’minlaydi, bu esa Amazonga raqobatbardosh bozorda o‘z ustunligini saqlab qolish imkonini beradi.
Amazon Go
Amazon “Amazon Go” deb nomlangan avtomatlashtirilgan qulaylik do‘konlari tarmog‘ini joriy etish orqali chakana savdo tajribasida inqilob yasadi. Bu do‘konlar mijozlarning xarid qilish usulini tubdan o‘zgartirdi. Xaridorlar do‘konga kirishda Amazon Go ilovasini yuklab olishlari, kirish joyidagi QR kodni skanerlashlari va keyin o‘zlariga kerakli mahsulotlarni bemalol tanlab olishlari mumkin. Xarid tugagach, ular shunchaki do‘kondan chiqib ketaveradilar.
Ushbu do‘konlar an’anaviy universal do‘konlar kabi ishlaydi, lekin unda na kassirlar, na kassa navbatlari bor. Xaridorlar mahsulotlarni skanerlash uchun navbatda kutish kabi noqulayliklardan xalos bo‘lishadi, chunki Amazon Go ilovasi ular olgan mahsulotlar uchun to‘lovni avtomatik ravishda amalga oshiradi. Hozirgi kunda 11 ta Amazon Go do‘koni mavjud bo‘lib, bu Amazonning chakana savdoda qulaylik va samaradorlikni oshirish uchun texnologiyadan foydalanishga bo‘lgan intilishini yaqqol ko‘rsatadi.
Amazon Prime
Amazon Prime va uning Amazon o‘sishidagi roli
Amazon Prime – a’zolarga bir qator maxsus imtiyozlarni taqdim etuvchi yillik obuna xizmatidir. Bu imtiyozlarga maxsus chegirmalar, tegishli joylarda tezkor yoki hatto shu kunning o‘zida yetkazib berish, raqobatbardosh narxlar hamda filmlar, Kindle kitoblari va boshqa raqamli kontentdan cheksiz foydalanish kiradi.
O‘sish nuqtai nazaridan, Prime Amazon muvaffaqiyatining hal qiluvchi omili ekanligini isbotladi. Prime obunasi 2017-yilda Amazon o‘sishiga 45% hissa qo‘shgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2018-yilda 51% ga yetdi. O‘sha paytga kelib, xizmat faqatgina Amerika Qo‘shma Shtatlarining o‘zida 90 million obunachini o‘z safiga jalb qilgandi.
Mijoz tajribasini yaxshilash
Amazon mijozlar tajribasini uzluksiz yaxshilashga qaratilgan e’tibori bilan ajralib turadi. Bir marta bosish orqali to‘lov qilish kabi innovatsiyalar xarid jarayonini soddalashtiradi, uni foydalanuvchilar uchun tezroq va qulayroq qiladi. Foydalanish qulayligi va samaradorlikka ustuvorlik berish orqali Amazon o‘z platformasidagi har bir muloqot oldingilaridan yaxshiroq bo‘lishini ta’minlaydi.
Qiziq tomoni shundaki, Amazon o‘zini o‘zining eng katta raqobatchisi deb hisoblaydi va doimiy ravishda o‘zining yuqori standartlarini yanada oshirishga intiladi. Bu o‘z-o‘ziga qo‘yilgan talab elektron tijorat sohasida yangi mezonlarni belgilab berdi va raqobatchilarni Amazon’ning yuqori talablariga moslashishga majbur qildi.
Sotuvchilarni qo‘llab-quvvatlash
Mijozlarga xizmat ko‘rsatishdan tashqari, Amazon jismoniy shaxslar va korxonalar uchun o‘z mahsulotlarini sotish platformasini ham yaratdi. Foydalanuvchilarga sotuvchi sifatida ro‘yxatdan o‘tish, o‘z mahsulotlarini ro‘yxatga qo‘yish va keng qamrovli global bozorga kirish imkonini berish orqali Amazon son-sanoqsiz tadbirkorlarga o‘z faoliyat doirasini kengaytirish va bizneslarini rivojlantirish imkoniyatini yaratdi.
Amazon Pay
Amazon Pay o‘zining uzluksiz bir marta bosish funksiyasi bilan to‘lov tajribasini tubdan o‘zgartirdi. Kino va uchish chiptalarini band qilishdan tortib elektr energiyasi va telefon hisob-kitoblarini to‘lashgacha, bu platforma kundalik moliyaviy operatsiyalarning keng doirasini yagona tizimda birlashtiradi. Bu mijozlarga kundalik ehtiyojlari uchun ko‘plab mobil ilovalarni yuklab olish zaruratini yo‘qotadi.
Agar Amazon Pay qo‘shimcha xizmatlarni, masalan, yo‘lovchi tashish, mehmonxonalar, restoranlar va boshqa tijorat xizmatlarini band qilish imkoniyatlarini qo‘shsa, u keng qamrovli super ilovaga aylanishi mumkin. Biroq, hozircha bu xizmatning kelajakdagi yangilanishlari yoki kengaytirilishi haqida rasmiy ma’lumot yo‘q.
Amazon logotipining ahamiyati
Amazon logotipi shunchaki korporativ belgi emas, balki chuqur ma’noga ega. Logotip ichidagi mashhur strelka tabassum shaklida ishlab chiqilgan bo‘lib, kompaniyaning mijozlar mamnuniyatiga bo‘lgan sadoqatini ifodalaydi. Umumiy dizayn bilan birgalikda, logotip nozik tarzda tabassum qilayotgan yuzni eslatadi, bu esa Amazonning ishonchli va do‘stona brend bo‘lish haqidagi g‘oyasini mustahkamlaydi. Ushbu puxta o‘ylangan dizayn tanlovi kompaniyaning mijozlar bilan shaxsiy darajada muloqot qilishga intilishini aks ettiradi.
Amazon muvaffaqiyatining siri
Amazon mijozlarga onlayn xaridlar uchun eng maqbul tanlov bo‘ladigan xizmatlarni taklif etish orqali sodiq mijozlar bazasini muvaffaqiyatli shakllantirdi. Kompaniya reklama xarajatlarini strategik jihatdan kamaytirish uchun bepul yetkazib berish kabi mijozlar uchun foydali xizmatlarni ustuvor qiladi. Bu xususiyat elektron tijorat sohasidagi raqobatchilar tomonidan hali tengsiz qolmoqda.
Amazon muvaffaqiyatining muhim jihati uning foydalanuvchilarga yo‘naltirilgan dizaynidir. Uning intuitiv foydalanuvchi tajribasi (UX) va interfeysi (UI) mijozlarga kerakli narsalarni osongina topish imkonini beradi. Amazon mobil ilovasi va veb-saytining aqlli UX dizayni to‘lov qilishdan oldin o‘xshash mahsulotlar, yuqori baholangan muqobillar va ko‘pincha birga sotib olinadigan narsalarni taklif etish orqali mijozlar e’tiborini jalb qiladi. Bu xususiyatlar nafaqat xarid qilish tajribasini yaxshilaydi, balki sotuvni ham oshiradi. Bundan tashqari, qulay to‘lov tizimi tranzaksiyalarni osonlashtirib, takroriy xaridlarni rag‘batlantiradi.
Amazon, shuningdek, ishlab chiqarish joyi, sotuvchi haqidagi ma’lumotlar, mijozlar sharhlari va reytinglarni o‘z ichiga olgan batafsil mahsulot tavsiflarini taqdim etadi. Foydalanuvchilar mahsulotlarni qidirganda, Amazonning kuchli qidiruv tizimi global yoki mintaqaviy veb-saytlarda tegishli natijalarni ko‘rsatadi. Bu funksiya potensial xaridorlarni jalb qiladi va veb-sayt trafigini oshiradi. Amazonning marketing jamoasi mijozlarning veb-saytga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirishi va kerakli narsalarni osongina topishi uchun qidiruv tizimini optimallashtirish (SEO)ga alohida e’tibor qaratadi.
Jeff Bezosning muvaffaqiyat tarixi haqida qisqacha ma’lumot
Jeff Bezos hamon dunyodagi eng boy insonlardan biri hisoblanadi. Forbes ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yil 25-mart holatiga ko‘ra, uning sof boyligi 120,5 milliard dollarga baholangan.
Jeff Bezos hayotidagi muhim voqealar:
1994-yil: Amazonni onlayn kitob do‘koni sifatida tashkil etdi.
1997-yil: Amazonning dastlabki ommaviy aksiyalar taklifi (IPO) bir aksiya uchun 18 dollardan boshlandi, keyinchalik bu narx dastlabki qiymatidan 40 baravardan ko‘proqqa oshdi.
1998-yil: Dunyodagi eng yirik onlayn chakana sotuvchilar qatoriga kirib, Forbes 400 ro‘yxatidan joy oldi.
1999-yil: Time jurnali tomonidan “Yilning insoniga” aylandi.
2000-yil: Qayta foydalaniladigan raketalarni ishlab chiqishga ixtisoslashgan Blue Origin aerokosmik kompaniyasiga asos soldi.
2010-yil: Amazon Studios’ni tashkil etdi, u kinoteatrlar va Amazon Prime Video orqali eksklyuziv filmlar va teleko‘rsatuvlar taqdim etadi.
2013-yil: The Washington Post gazetasini 250 million dollarga sotib olib, ommaviy axborot vositalaridagi ta’sirini mustahkamladi.
2018-yil: Bill Geytisni ortda qoldirib, 120 milliard dollarlik boyligi bilan dunyoning eng boy odamiga aylandi.
2021-yil: 20 yildan ortiq faoliyatdan so‘ng, boshqa loyihalar va shaxsiy qiziqishlarga e’tibor qaratish uchun Amazon bosh direktori lavozimini tark etdi.
Bezos hozirda Amazon ijroiya raisi lavozimida ishlashni davom ettirmoqda va 95 dan ortiq biznes hamda startaplarga faol sarmoya kiritmoqda, bu uning texnologiya va innovatsiyalar sohasidagi doimiy ta’sirini ko‘rsatadi.
Amazon tomonidan taqdim etiladigan mashhur mahsulotlar va xizmatlar
Amazon iste’molchilarning turli ehtiyojlarini qondirish uchun mo‘ljallangan mahsulot va xizmatlarning doimiy ravishda kengayib borayotgan portfeliga ega. Quyida uning eng muhim takliflaridan ba’zilari keltirilgan:
Chakana savdo
Amazon Marketplace: Uchinchi tomon sotuvchilariga o‘z mahsulotlarini Amazon zaxiralari bilan birga namoyish qilish va sotish imkonini beruvchi platforma bo‘lib, xilma-xil xarid tajribasini yaratadi.
Amazon Fresh: AQShning yigirmaga yaqin shaharlarida va tanlangan xalqaro joylarda mavjud bo‘lgan oziq-ovqat mahsulotlarini yetkazib berish va olib ketish xizmati. Mijozlar Amazon Fresh veb-sayti yoki ilovasi orqali buyurtma berishi va yetkazib berish yoki do‘konda olib ketishni tanlashi mumkin.
Amazon Vine: 2007-yilda joriy etilgan ushbu xizmat ishlab chiqaruvchilar va noshirlarga mahsulot sharhlari olishda yordam beradi, bu esa mijozlarga ongli xarid qarorlarini qabul qilish imkonini beradi.
Woot: 2010-yilda Amazon tomonidan sotib olingan Woot, jumladan ta’mirlangan va cheklangan miqdordagi mahsulotlar uchun kunlik o‘zgaruvchan takliflarni taqdim etadi. Prime a’zolari bepul yetkazib berish imkoniyatidan foydalanadi.
Zappos: 2009-yilda Amazon tomonidan sotib olingan Zappos – Nike, Adidas, Sperry va Uggs kabi eng yaxshi brendlarni taklif etuvchi poyabzal va kiyim-kechaklarga ixtisoslashgan yetakchi onlayn chakana sotuvchi.
Merch by Amazon: Buyurtma asosida chop etish xizmati sotuvchilarga futbolka dizaynlarini bepul yuklash imkonini beradi. Amazon ishlab chiqarish va yetkazib berish bilan shug‘ullanadi, sotuvchilar esa sotuvdan royalti oladi.
Amazon Handmade: Hunarmandlarni mijozlar bilan bog‘laydigan, qo‘lda yasalgan mahsulotlarni sotishga imkon beradigan global bozor.
Iste’molchi texnologiyasi
Amazon Kindle: Amazon’ning innovatsion elektron kitob o‘quvchisi foydalanuvchilarga Kindle do‘koni orqali raqamli kitoblar, jurnallar va gazetalarni ko‘rish, sotib olish va o‘qish imkonini beradi.
Amazon Fire Tablet: Ilgari Kindle Fire nomi bilan tanilgan bu planshet Apple’ning iPad’iga kuchli raqobatchi bo‘lib, mustahkam va arzon muqobilni taklif qiladi.
Amazon Fire TV: Internetdan yuqori aniqlikdagi ulangan televizorlarga video kontentini yetkazib beruvchi striming media pleyerlar turkumi.
Amazon Alexa: Bulutga asoslangan, sun’iy intellekt bilan ishlaydigan, foydalanuvchilar bilan muloqot qiladigan, savollarga javob beradigan va keng ko‘lamli vazifalar hamda buyruqlarni bajaradigan virtual yordamchi.
Amazon Echo: Ichki karnay va Alexa integratsiyasiga ega aqlli uy qurilmasi. U ob-havo ma’lumotlari, xarid ro‘yxatlari hamda chiroqlar va televizorlar kabi aqlli uy qurilmalarini boshqarish kabi vazifalarni bajara oladi.
Amazon Echo Dot: Har qanday xonaga joylashtirilishi mumkin bo‘lgan Amazon Echo‘ning ixcham, disk shaklidagi versiyasi. U savollarga javob berish, musiqa tinglash va yangiliklar o‘qish kabi funksiyalarni bajaradi.
Amazon Echo Show: Echo mahsulot qatorining bir qismi bo‘lgan Echo Show, Alexa funksiyalariga qo‘shimcha ravishda 7 dyuymli sensorli displeyni taklif etadi. U videolarni ijro etishi, video qo‘ng‘iroqlarni amalga oshirishi va musiqa uzatishi mumkin.
Amazon Astro: Amazon’ning birinchi uy nazorati roboti. Alexa tomonidan quvvatlanadigan Astro uy vazifalarini bajarishda, jumladan, uyni kuzatishda, keksalarga g‘amxo‘rlik qilish uchun ogohlantirishlar berishda va musiqa, podkastlar yoki teleko‘rsatuvlarni tinglash uchun foydalanuvchilarga xonama-xona ergashib yurishda yordam beradi.
Amazon AI xizmatlari
Amazon ishlab chiquvchilar, ma’lumot olimlar va tashkilotlar uchun moslashtirilgan bir qator sun’iy intellekt (AI) xizmatlarini taqdim etadi. Quyida uning e’tiborga loyiq takliflaridan ba’zilari keltirilgan:
Amazon SageMaker: Mashina o‘rganishi uchun mo‘ljallangan to‘liq boshqariladigan bulutli platforma bo‘lib, SageMaker ishlab chiquvchilarga va ma’lumot olimlariga bashoratli tahlil ilovalari uchun modellarni samarali yaratish, o‘rgatish va joylashtirish imkonini beradi.
Amazon Lex: Alexa bilan bir xil texnologiyaga asoslangan ushbu xizmat ovozli va matnli suhbat interfeyslarini yaratish, turli ilovalarga muammosiz integratsiya qilish imkonini beradi.
Amazon Polly: Yozma matnni og‘zaki nutqqa aylantirish uchun chuqur o‘rganishni qo‘llaydigan xizmat. U 29 tilda 60 ta ovozni taklif etib, haqiqiy nutqqa yaqin chiqishni ta’minlaydi.
Amazon Rekognition: Tasvirlarni qayta ishlash va mazmunli ma’lumotlarni ajratib olish uchun chuqur o‘rganish algoritmlaridan foydalanadigan yuzni aniqlash va tahlil qilish platformasi.
AWS DeepLens: Dasturchilar uchun mashina o‘rganishi, sun’iy intellekt va narsalar interneti (IoT) bilan tajriba o‘tkazishga mo‘ljallangan dasturlanadigan videokamera.
Alexa Voice Service (AVS): C++ kutubxonalarini taklif qiluvchi dasturlash interfeysi bo‘lib, u ishlab chiquvchilarga Alexa nutqi va boshqa imkoniyatlarini o‘z qurilmalari va ilovalariga integratsiya qilish imkonini beradi.
Amazon Transcribe: Bu xizmat chuqur o‘rganish yordamida nutqni avtomatik aniqlash orqali og‘zaki nutqni tez va aniq matnga aylantiradi.
Amazon Translate: Katta hajmdagi matnlarni bir nechta tillar o‘rtasida o‘gira oladigan bulutga asoslangan til tarjimasi xizmati.
Alexa Skills Kit (ASK): Dasturchilarga Amazon Alexa uchun ko‘nikmalar yoki suhbat ilovalarini yaratish va uning funksionalligini oshirish imkonini beruvchi ishlab chiqish vositalari to‘plami.
Amazon’ning xususiy brendlari
Shuningdek, Amazon bir nechta toifadagi turli xil va arzon mahsulotlarni taklif qiluvchi bir qator xususiy brendlarni ishga tushirdi:
AmazonBasics: Oshxona anjomlari, texnologik aksessuarlar va maishiy zarur buyumlarga ixtisoslashgan byudjetga mos liniya.
Amazon Elements: Salomatlik va shaxsiy parvarish buyumlariga, jumladan, oziq-ovqat qo‘shimchalariga qaratilgan mahsulot liniyasi.
Mama Bear: Chaqaloqlarni parvarishlash brendi bo‘lib, tagliklar (yangi tug‘ilganlardan 6 yoshgacha), bolalar salfetkalari, bolalar ovqati, taglik chelagi to‘ldirgichlari va bolalar kir yuvish vositasi kabi mahsulotlarni taklif qiladi.
Presto!: Dastlab 2016-yilda kir yuvish vositasi brendi sifatida ishga tushirilgan, keyinchalik qog‘oz sochiqlar va hojatxona qog‘ozi kabi uy-ro‘zg‘or buyumlarini o‘z ichiga olgan.
Amazon Essentials: Erkaklar, ayollar, bolalar va chaqaloqlar uchun asosiy kiyimlarni taklif qiluvchi Prime-eksklyuziv kiyim liniyasi. To‘plamda oilalar uchun variantlar, sport kiyimlari va katta hamda baland o‘lchamlar mavjud.
Happy Belly: 2016-yilda taqdim etilgan bu xususiy brend gazaklarga e’tibor qaratadi va 2019-yildan boshlab sut yetkazib berish xizmatlarini taklif qiladi.
Goodthreads: Faqat Prime a’zolari uchun mavjud bo‘lgan, ham kundalik, ham rasmiy uslublarni o‘z ichiga olgan erkaklar kiyimlari liniyasi. Goodthreads Amazon Essentials’ning yuqori sifatli, yanada zamonaviy muqobili sifatida taqdim etilgan.
Amazon moliyaviy ko‘rsatkichlari
Amazonning investorlar bilan aloqalar veb-saytida e’lon qilingan matbuot bayonotida kompaniyaning 2022-yil birinchi choragidagi muhim moliyaviy o‘zgarishlari ta’kidlangan. Sof savdo hajmi sezilarli darajada o‘sgan bo‘lsa-da, operatsion daromad sezilarli pasayish kuzatilgan.
Moliyaviy ko‘rsatkichlar:
• Sof savdo: Amazon 2022-yilning birinchi choragida sof savdo hajmi 7 foizga oshib, 116,4 milliard dollarga yetganini ma’lum qildi. Bu 2021-yilning shu davridagi 108,5 milliard dollar ko‘rsatkichiga nisbatan o‘sishni anglatadi. Valyuta ayirboshlash kursining yillik tebranishlari natijasida yuzaga kelgan 1,8 milliard dollarlik salbiy ta’sirni hisobga olmaganda, sof savdo o‘tgan yilga nisbatan 9 foizga o‘sgan.
• Operatsion daromad: 2022-yilning birinchi choragida operatsion daromad 2021-yilning birinchi choragidagi 8,9 milliard dollardan 3,7 milliard dollargacha pasaygan.
• Sof foyda: Kompaniya 2022-yilning birinchi choragida 3,8 milliard dollarlik sof zarar ko‘rganini ma’lum qildi. Bu 2021-yilning birinchi choragida qayd etilgan 8,1 milliard dollarlik sof foydadan keskin farq qiladi.
Amazon’ning 2025-yildagi Besh Ustuvor Yo‘nalishi
1. Yetkazib Berish Bo‘yicha Kutilmalarni Oshirish
Amazon buyurtmalarni yetkazib berishda bozor yetakchiligini saqlab qolmoqda va yetkazib berish tezligi hamda samaradorligi uchun yangi me’yorlar o‘rnatmoqda. 2023-yilda kompaniya 7 milliarddan ortiq paketni bir kun yoki keyingi kun ichida yetkazib bergan, bu ko‘rsatkichdan 4 milliard AQShda, 2 milliard esa Yevropada amalga oshirilgan.
2025-yilda Prime a’zolari uchun yetkazib berish tezligi yanada oshadi, chunki Amazon “Bir Kunda Yetkazib Berish” imkoniyatlarini kengaytirmoqda. Hozirda ushbu xizmat 17 ta mamlakatda mavjud bo‘lsa-da, asosan AQShda kengroq qo‘llaniladi. Ammo Amazon global logistika tarmog‘ini mustahkamlashi bilan bu xizmatning xalqaro ko‘lamda kengayishi kutilmoqda.
Amazon samaradorlikni oshirish uchun Vision-Assisted Package Retrieval (VAPR) texnologiyasini yetkazib berish mashinalarida joriy qilmoqda. Ushbu tizim haydovchilarga vizual ko‘rsatmalar yordamida paketlarni tez va aniq aniqlash imkonini beradi, bu esa yetkazib berish vaqtini qisqartirib, xatoliklarni kamaytiradi. Ilk sinovlar natijalariga ko‘ra, VAPR har bir marshrutda 30 daqiqagacha vaqtni tejashga yordam beradi, bu esa operatsion unumdorlikni sezilarli darajada oshiradi.
Ushbu yutuqlar iste’molchilar kutilmalarini o‘zgartirib yuboradi va raqobatchilarni FedEx yoki UPS kabi logistika yetakchilari bilan yanada mustahkam hamkorlik qilishga, yoki yetkazib berish zanjirini takomillashtirish uchun texnologiyaga ko‘proq sarmoya kiritishga undaydi.
2. Prime Air va Dron Yetkazib Berish Kelajagi
Amazon dron texnologiyasiga katta mablag‘ yo‘naltirib, yetkazib berish vaqtlarini yanada optimallashtirish ustida ish olib bormoqda. Uning Prime Air dron yetkazib berish xizmati ayrim buyumlarni 30 daqiqagacha qisqa muddat ichida yetkazib berishni maqsad qilgan. Hozirda AQShda faoliyat yuritayotgan Prime Air 2025-yilda Italiya va Buyuk Britaniyaga kengayadi.
2024-yil oxirida Amazon MK30 yetkazib berish dronini taqdim etdi. Ushbu dron avvalgi modeliga qaraganda ikki baravar uzoq masofani bosib o‘tadi, turli ob-havo sharoitlarida ishlaydi va besh funtdan kam vaznga ega buyumlarni 60 daqiqada yetkazib beradi. Dastlabki sinov hududlarida muvaffaqiyatli natijalar qayd etilib, tez orada kengroq miqyosda joriy etilishi rejalashtirilmoqda.
Alphabet kompaniyasining Wing kabi raqobatchilar ham dron yetkazib berishda yutuqlarga erishmoqda, ular AQShning ayrim hududlarida tijorat xizmatlari uchun FAA ruxsatnomasini olishgan va xalqaro miqyosda, jumladan, Irlandiyada tibbiy yetkazib berish sohasida sezilarli taraqqiyotga erishishgan.
3. Oziq-ovqat Bozorida Kengayish
Amazon oziq-ovqat bozoridagi faoliyatini kuchaytirib, Amazon Fresh yetkazib berish xizmatini yangi shaharlarga kengaytirdi va organik hamda mahalliy mahsulotlar assortimentini oshirdi. 2024-yilda kompaniya AQShda Prime a’zosi bo‘lmaganlar uchun bepul olib ketish xizmatini taklif qildi va qulaylik uchun vaqt oralig‘ini rejalashtirish imkoniyatini joriy etdi.
Bu yondashuv Amazon’ning AQSh supermarketlaridan, ayniqsa yetkazib berish xizmatlari bo‘yicha, bozor ulushini egallashga bo‘lgan qat’iyligini ko‘rsatadi. Kompaniya o‘zining logistik kuchidan foydalangan holda oziq-ovqat sohasida kuchliroq mavqe o‘rnatishni maqsad qilgan.
Supermarketlar bilan hamkorlik qilish Amazon uchun o‘sishning yana bir qiziqarli yo‘nalishidir. Ushbu hamkorliklar brendni oziq-ovqat kategoriyasida mustahkamlash bilan birga, reklama xarajatlarini kamaytirib, daromadni oshiradi.
4. Xalqaro Sotuvchilarni Jalb Qilish
Amazon xalqaro sotuvchilarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha katta qadamlar tashlamoqda. 2023-yilning to‘rtinchi choragidagi daromadlar yig‘ilishida CEO Endi Jassi Xitoydagi sotuvchilar uchun yangi innovatsion markazlar va resurslar taqdim etilganini e’lon qildi.
“Amazon Logistika Zanjiri” xalqaro sotuvchilarga qaratilgan xizmatlarni taklif qilib, global yetkazib berish va buyurtmalarni bajarishni osonlashtirmoqda. Bundan tashqari, kompaniya beshta mintaqaviy global savdo markazlarini ochdi, bu esa mahalliy yordam, o‘quv dasturlari va xalqaro elektron tijorat tendensiyalari bo‘yicha bilimlarni taqdim etib, sotuvchilarga o‘z bozorlarini kengaytirishga yordam beradi.
5. Nova Modellar Bilan Sun’iy Intellektni Integratsiya Qilish
Amazon o‘z texnologik ustunligini saqlab qolish uchun sun’iy intellektga katta e’tibor qaratmoqda. 2024-yil dekabrida kompaniya Nova AI modellarini ishga tushirdi. Ushbu ilg‘or modellar Amazon Bedrock orqali eksklyuziv ravishda taqdim etiladi va matnni qayta ishlashdan tortib multimodal qo‘llanmalargacha keng ko‘lamdagi generativ AI vazifalarini qo‘llab-quvvatlaydi.
Ushbu innovatsiyalar Amazon’ning elektron tijorat sohasidagi yetakchi o‘rnini yanada mustahkamlab, raqobatchilarni sun’iy intellekt imkoniyatlarini oshirishga undaydi.
Xulosa qilib aytganda, Amazon innovatsiyalar va mijozlar ehtiyojlariga yo‘naltirilgan yondashuvi orqali ko‘plab bozorlarda o‘zining yetakchilik pozitsiyasini saqlab qolmoqda. Kompaniyaning dronlar, oziq-ovqat yetkazib berish va sun’iy intellektga qaratilgan sa’y-harakatlari sanoat standartlarini yangidan belgilashga xizmat qiladi.
Biroq, elektron tijoratning dinamik tabiatida Amazon o‘z o‘rnini mustahkamlash uchun doimiy ravishda yangi yondashuvlar va texnologiyalarni ishlab chiqishi kerak bo‘ladi.
Zuhraxon Mansurova
Fikr bildirish