Ko‘pchilik narxni ko‘rganida, mantiqiy qaror qilyapman deb o‘ylaydi. Aslida esa, narx – bu hissiy tanlovdir. Aqlli kompaniyalar esa bundan qanday foydalanishni juda yaxshi biladi.
Bu usul psixologik narxlash deb ataladi — va bu biznesdagi eng qadimiy va eng kuchli vositalardan biri.
Masalan, $4.99 miyani chalg‘itadi, “prestij narxlash” esa mahsulotni hashamatli qilib ko‘rsatadi. Siz tanlagan raqam – mijoz mahsulotingiz haqida qanday fikrda bo‘lishini o‘zgartiradi. Agar siz mahsulotingiz, brend yoki bozordagi o‘rningiz ustida ishlayotgan bo‘lsangiz, bu tushuncha sizni e’tiborga olinmaslik bilan muvaffaqiyat o‘rtasida ajratib turadi.
Nega $4.99 $5.00 dan yaxshiroq tuyuladi
Bu chakana savdodagi eng mashhur fokuslardan biri. U chap-raqam effekti hodisasi tufayli ishlaydi: miyamiz narxni ko‘rganida “5” emas, balki “4” ni ilg‘aydi, garchi farq atigi bir sent bo‘lsa ham. Bu bilan mahsulot arzonroqdek tuyuladi, aslida narx deyarli bir xil.
Bu usulni butun dunyo bo‘ylab kompaniyalar qo‘llaydi. “.99” bilan tugaydigan narxlar Korzinka kabi supermarketlardan tortib, SaaS mahsulotlarigacha – har yerda uchraydi. Sababi u aqlli ko‘ringani uchun emas, balki u haqiqatan ham ishlaydi.
Qimmat = Yaxshi (Hatto aslida bunday bo‘lmasa ham)
Endi esa aksincha holat: ko‘plab sohalarda mahsulot narxining balandligi uni yanada qadrliroq qilib ko‘rsatishi mumkin.
Bu prestij narxlash deb ataladi. Rolex, Apple yoki Louis Vuitton kabi hashamatli brendlar hech qachon katta chegirmalar taklif qilmaydi. Chunki yuqori narx – mahsulot tajribasining bir qismidir. Odamlar mahsulotni faqat funksiyasi uchun emas, balki status, ishonch va his-tuyg‘u uchun ham xarid qilishadi.
Bir tadqiqotda ishtirokchilarga bir xil vino ikkita narxda taklif qilindi: biri $5, ikkinchisi $45. Ko‘pchilik $45 bo‘lgan vinoni afzal ko‘rdi, garchi ikkalasi aynan bir xil bo‘lsa ham. Nega? Chunki miya narxni sifat bilan bog‘laydi.
Shuning uchun mahsulotingiz “arzon ko‘rinsin” deb uni juda past narxda taklif qilishdan ehtiyot bo‘ling, ya’ni siz bilmagan holda uning qadrini tushirayotgan bo‘lishingiz mumkin.
O‘rtadagi tanlov tasodifiy emas
Tasavvur qiling, siz yangi noutbuk xarid qilmoqchisiz. Uchta model mavjud: biri $399, ikkinchisi $599, uchinchisi esa $1,099. Ehtimol, siz $599 lik variantni tanlaysiz. U na eng arzon, na eng qimmat, balki eng oqilona muvozanatdek tuyuladi.
Bu tasodif emas. Bu “ankerlash” deb ataladigan narxlash strategiyasi. Eng qimmat variant ko‘pincha faqatgina o‘rtadagi mahsulotni jozibaliroq, xavfsiz tanlovdek ko‘rsatish uchun qo‘shiladi.
Miya dastlab eng qimmat mahsulotni ko‘rib, narxlar borasida kutilma shakllantiradi. Natijada, o‘rtadagi variant na haddan tashqari arzon, na vijdonni qiynaydigan darajada qimmat emas – balki eng to‘g‘ri tanlovdek tuyuladi.
Ko‘plab startaplar va SaaS platformalar aynan shu usulni ishlatadi. Ularning tarif sahifalarida odatda o‘rtadagi reja ajralib turadi. Chunki ular aynan shu variantni tanlashingizni xohlashadi. Eng qimmat reja esa – taqqoslash orqali o‘rtadagini yanada jozibali ko‘rsatishga xizmat qiladi.
Bu taktika mahsulot narxini belgilashdan tashqari, mijozning xarid paytidagi his-tuyg‘usini shakllantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Ko‘pincha “men to‘g‘ri tanlov qildim” degan ichki ishonch aynan shu tarzda paydo bo‘ladi.
Qachonki “bepul” aslida bepul bo‘lmasa
Yana bir hiyla: “decoy pricing” – ya’ni chalg‘ituvchi narx qo‘shish. Ba’zan kompaniyalar tanlovingizni yo‘naltirish uchun uchinchi, keraksiz variantni ataylab qo‘shishadi.
Masalan, bir jurnal shunday taklifni berishi mumkin:
•Faqat onlayn: $59
•Faqat chop etilgan: $125
•Chop etilgan + onlayn: $125
Qaysi birini odamlar tanlaydi? Albatta, uchinchi variantni. Chunki u yaxshi kelishuvdek ko‘rinadi. Aslida esa ikkinchi variant atayin qo‘shilgan chalg‘ituvchi, ya’ni uchinchi variantni jozibaliroq qilib ko‘rsatish uchun.
Bu startaplar uchun nega muhim
Boshlang‘ich bosqichdagi asoschilar uchun narx belgilash ko‘pincha taxmin qilishga o‘xshaydi — “keyin hal qilamiz” degan fikr bilan kechiktiriladi. Aslida esa, narxni qanday belgilashingiz — eng muhim qarorlardan biri. Sizning tanlagan narxingiz mijoz mahsulotingizni qanday qabul qilishiga, ularni xarid qilishda qanchalik ishonchli his qilishlariga, uni sotib olishiga va biznesingiz qanchalik tez o‘sishiga bevosita ta’sir qiladi.
Agar siz mahsulotingiz premium ko‘rinishini xohlasangiz, unda qo‘rqmasdan yuqori narx belgilang — faqat sifat va mahsulot berayotgan xabar bu tuyg‘uni qo‘llab-quvvatlasin. Agar maqsadingiz tez konversiyani ta’minlash bo‘lsa, “.99” bilan tugaydigan narxlar, yoki mahsulotlarni paketlarda taklif qilish kabi psixologik usullardan foydalaning. Agar o‘rtacha buyurtma qiymatini oshirmoqchi bo‘lsangiz, yuqoriroq narxdagi variant kiritish – hattoki kam odam tanlasa ham, asosiy mahsulotingizni jozibaliroq ko‘rsatadi. Bir nechta tarif rejalari taklif qilayotgan bo‘lsangiz, chalg‘ituvchi (decoy) variant orqali mijozni kerakli yo‘nalishga burishingiz mumkin.
Bu strategiyalar katta byudjet yoki katta jamoani talab qilmaydi. Faqat empatiya, kuzatuvchanlik va sinov ko‘rishga tayyor bo‘lish kerak. Bu startaplar uchun jiddiy ustunlik, chunki narx belgilashda katta pul emas, balki aqlli strategiya g‘olib bo‘lishi mumkin.
Xulosa
Narxlash — bu matematika emas, bu psixologiya. Bu sizning biznesingizdagi kam sonli sohalardan biri bo‘lib, bir vaqtning o‘zida ham miyaga, ham yurakka ta’sir qiladi.
Agar siz startap asoschisi bo‘lsangiz, bu sizning ustunligingiz: aqlli narxlash uchun katta marketing byudjeti kerak emas. Sizga faqat odamlar qanday fikrlashini tushunish va shunga mos ravishda ularga yoqimli tanlov imkoniyatlarini yaratish kerak.
Chunki oxir-oqibat, biz eng yaxshi mahsulotni emas, xarid qilishdan o‘zimizni eng yaxshi his qiladigan mahsulotni tanlaymiz.
Tayyorladi: Navro‘zaxon Bo‘riyeva
Fikr bildirish