Venchur kapital nega kerak bo‘ldi?
1940–50-yillarda AQShda texnologik kompaniyalarni moliyalashtirish banklar uchun haddan tashqari xatarli bo‘lgan. An’anaviy moliya institutlari daromadi yo‘q, yangi bozorlar bilan ishlovchi startaplarga kredit bermas edi. Shu sababli, g‘ayrioddiy biznes g‘oyalari faqat boy oilalar — Rokfeller, Vanderbilt, Whitney va Warburg kabi elitalarning xususiy investitsiyasi orqali hayotga tatbiq etilgan.
Bu jarayonni institutsional bosqichga olib chiqqan ilk loyiha bu — ARDC (American Research and Development Corporation) edi. Uni 1946-yilda George Doriot asos solgan va u orqali Digital Equipment Corporation’ga sarmoya kiritilib, 11 yil ichida 500 barobar o‘sish qayd etilgan.
Artur Rok: g‘oyadan oldin insonni tanlaydigan investor
Artur Rok 1926-yilda Nyu-York shtatidagi Rochester shahrida tug‘ilgan. Otasining kichik qandolat do‘konida ishlagan va bu yerda insonlarni tanish, ularga ishonch bildirish bo‘yicha hayotiy saboqlar olgan. Uning venchur kapitaldagi asosiy falsafasi:
“Men pulni g‘oyalarga emas, odamlarga sarmoya qilaman.”
1957-yilda Rok, o‘sha paytda “Traitorous Eight” nomi bilan tanilgan Shockley Semiconductor’dan ajralib chiqqan muhandislarni birlashtirib, Fairchild Semiconductor tashkil etilishiga moliyaviy ko‘mak ko‘rsatdi. Bu Kreniy vodiysining shakllanishida muhim burilish bo‘ldi.
Davis & Rock: mustaqil investitsiyaning boshlanishi
1961-yilda Rok Kaliforniyaga ko‘chib o‘tadi va Thomas J. Davis Jr. bilan birgalikda Davis & Rock nomli venchur kapital firmasiga asos soladi. Ular Teledyne va Scientific Data Systems kabi kompaniyalarga sarmoya kiritib, qisqa muddatda ulkan daromadga ega bo‘lishadi.
Intel: qog‘ozsiz bitim va intuitsiyaga asoslangan qaror
1968-yilga kelib, Robert Noyce va Gordon Moore Fairchild’dan ajralib chiqib, yangi kompaniya tuzishni rejalashtiradi. Ular Rok’dan yordam so‘raydi. Rok esa hech qanday biznes-rejasiz, faqat ularning shaxsiy fazilatlariga asoslanib, ikki kun ichida 2,5 million dollar sarmoya yig‘adi.
Yangi kompaniya avvaliga NM Electronics deb nomlanadi, biroq tez orada Integrated Electronicsga — ya’ni Intelga aylantiriladi. Intel hozirgi kunda global texnologiya sanoatining ustunlaridan biridir. Rok esa bu qarorni quyidagicha izohlaydi:
“Bu men investitsiya kiritgan yagona kompaniya edi, muvaffaqiyatiga 100% ishonganman.”
Rokning Merosi: oddiylik, ishonch va intuitsiya
Artur Rok hech qachon murakkab biznes rejalarga tayangan emas. U uchun eng muhim omil — bu insonlarning salohiyati va ularga bo‘lgan ishonch edi. U venchur kapitalni formal rasmiyatchiliklardan ko‘ra, insonlar bilan chin yurakdan ishlash san’ati deb bilgan.
Bugun u Harvard Business School’dagi Artur Rok Markazi orqali yuzlab startap asoschilari va investorlarni tarbiyalayapti. Uning yondashuvi hozir ham o‘z dolzarbligini yo‘qotmagan: inson — eng qimmatli aktiv.
Qiziqarli faktlar
- Venchur kapital atamasi bilan bog‘liq — Rok “venture capitalist” atamasini kengroq tarqatganing uchun ko‘pchilik uni bu sohaning poydevorchilaridan biri deb hisoblaydi .
- “People, people, people” yondashuvi — Rok startapni g‘oyadan ham ko‘ra uni amalga oshiradigan shaxslarga e’tibor bilan sarmoya qiladi .
- Investitsiyalarda intuitsiyaga tayanadi — Uning “incredible intuition” (aql-idrokli sezim) so‘zlari asosida ko‘plab muvaffaqiyatga erishgan .
- 80‑20 modeli — Fairchild’ning “Traitorous Eight” guruhi uchun 10% aksiyalari, qolgan 20% esa Hayden Stone’ga berilgan; bu keyinchalik VC modeliga aylangan.
- Qisqa memorandum yondashuvi — Intel uchun yozilgan biznes reja atigi 2 ½ sahifa bo‘lib, u “Magna Carta of venture capital” sifatida tilga olinadi.
Tayyorladi: Ismailova Laylo
Fikr bildirish